Fiscale neutraliteit

Wat is fiscale neutraliteit?

Fiscale neutraliteit verwijst naar een principe of doel van de overheidsfinanciën dat fiscale beslissingen (belasting, uitgaven of leningen) van een overheid kunnen of moeten voorkomen dat economische beslissingen van bedrijven, werknemers en consumenten worden verstoord. Een beleidswijziging kan worden beschouwd als neutraal voor de economie in macro- of micro-economische zin (of beide). In macro-economische zin is het idee van een fiscaal neutraal beleid er een waarin de vraag niet wordt gestimuleerd of verminderd door belastingen en overheidsuitgaven. In micro-economische zin stimuleert (aanmoedigt of ontmoedigt) een beleid dat fiscale neutraliteit vertoont geen enkele transactie of economisch gedrag ten opzichte van anderen. Fiscale neutraliteit kan ook strikt verwijzen naar de budgettaire gevolgen van een beleidswijziging, in die zin dat deze een verwacht begrotingstekort of -overschot niet vergroot noch verkleint. 

Hoe fiscale neutraliteit werkt

Omdat de term fiscale neutraliteit in verschillende betekenissen kan worden toegepast, is het belangrijk om de context en het doel waarvoor het wordt gebruikt te begrijpen om de betekenis ervan te begrijpen. 

Begrotingsneutraliteit

Strikte budgettaire neutraliteit is wanneer een beleidswijziging niet resulteert in een nettowijziging in het totale begrotingssaldo van een overheidsinstantie. Alle nieuwe uitgaven die worden geïntroduceerd door een beleidswijziging die in deze zin fiscaal neutraal is, zullen naar verwachting volledig worden gecompenseerd door gegenereerde extra inkomsten; het netto-effect van de beleidswijziging is neutraal ten opzichte van het saldo van de overheidsbegroting. 

Een beleid om belastingkredieten te bieden voor de aankoop van nieuwe auto’s, samen met een verhoging van de belasting op benzine, kan bijvoorbeeld fiscaal neutraal zijn als de belastingverhoging voldoende is om de kosten van de belastingverminderingen te betalen.  

Dit kan als een wenselijk kenmerk worden beschouwd en kan de kans vergroten dat een beleidswijziging wordt geaccepteerd en in wetgeving wordt omgezet. Wettelijke omslagregels zouden kunnen aanmoedigen of zelfs verplichten dat sommige of alle nieuwe beleidsmaatregelen in die zin fiscaal neutraal zijn.  

Macro-economische neutraliteit

Op het gebied van macro-economisch begrotingsbeleid worden overheidstekortuitgaven of begrotingsoverschotten aangemoedigd als middel om de totale vraag in de economie te vergroten of te verkleinen om de macro-economische groei te stabiliseren en recessies te voorkomen. Een situatie waarin de uitgaven hoger zijn dan de inkomsten uit belastingen, wordt een fiscaal tekort genoemd en vereist dat de overheid geld leent om het tekort te dekken. Wanneer de belastinginkomsten de uitgaven overtreffen, ontstaat er een fiscaal overschot en kan het overtollige geld worden geïnvesteerd voor toekomstig gebruik. 

Een begroting in evenwicht is een voorbeeld van fiscale neutraliteit, waar de overheidsuitgaven bijna precies wordt gedekt door de fiscale inkomsten – met andere woorden, waar de belastinginkomsten gelijk is aan overheidsuitgaven. Fiscale neutraliteit betekent in deze zin dat het algemene begrotingsbeleid van de regering neutraal is ten opzichte van de totale vraag in de economie. Omdat de overheid geen overschot of begrotingstekort heeft, zal dit soort fiscaal beleid volgens de Keynesiaanse economie de totale vraag niet uitbreiden of krimpen. 

Voortbordurend op het voorbeeld van een autobelastingkrediet in combinatie met een verhoging van de benzinebelastingen, is het duidelijk dat een dergelijk beleid ook fiscaal neutraal is in macro-economische zin, op voorwaarde dat de toegenomen vraag naar nieuwe auto’s wordt gecompenseerd door de verminderde vraag naar benzine, waardoor er geen netto verandering in de totale vraag. 

Micro-economische neutraliteit

In micro-economische zin draait het bij fiscale neutraliteit om het idee dat overheidsbeleid individueel economisch gedrag kan beïnvloeden. Een neutraal fiscaal beleid is er in wezen een dat individuen ongewijzigd laat beslissen om te werken, consumeren, sparen, investeren of andere economische acties te ondernemen. 

Dit type fiscale neutraliteit richt zich op het ontwerpen van belastingmechanismen omdat het nooit mogelijk is dat overheidsuitgaven het micro-economisch gedrag niet beïnvloeden. Wanneer een overheid geld uitgeeft om echte goederen en diensten te kopen, heeft dit noodzakelijkerwijs invloed op de prijzen van die goederen en diensten en zorgt het ervoor dat ze niet meer op de markt of bij andere gebruikers beschikbaar zijn en verandert het gedrag van andere marktdeelnemers.  

Nogmaals voortbouwend op het voorbeeld van hierboven (een autobelastingkrediet en verrekening van benzinebelasting), is een dergelijk beleid zeker niet fiscaal neutraal in micro-economische zin, omdat het consumenten ertoe aanzet hun economisch gedrag te veranderen door meer nieuwe auto’s te kopen en hogere prijzen te betalen voor benzine.