Paradox van rationaliteit
Wat is de paradox van rationaliteit?
De paradox van rationaliteit is de waarneming, in speltheorie en experimentele economie, dat spelers die irrationele of naïeve keuzes maken vaak betere resultaten krijgen en dat degenen die de rationele keuzes maken die worden voorspeld door achterwaartse inductie, vaak slechtere resultaten krijgen. Een paradox van rationaliteit lijkt aan te tonen dat irrationaliteit of op zijn minst schijnbaar irrationeel gedrag voordelen heeft. Het is gebruikelijk bij spellen met Nash-evenwichten, die algemene resultaten opleveren die de spelers slechter af laten dan ze hadden kunnen zijn als ze minder rationele individuele strategieën hadden gekozen. Wanneer de spelers de verwachte evenwichtsoplossing niet bereiken, suggereert dit dat er iets meer aan het werk is dan een puur rationele individuele keuze.
Belangrijkste leerpunten
- Een paradox van rationaliteit doet zich voor wanneer de individueel rationele strategie van een spel een uitkomst oplevert die minder wenselijk is voor de spelers dan wanneer ze minder individueel rationele keuzes hadden gemaakt. Een paradox van rationaliteit lijkt aan te tonen dat irrationaliteit voordelen heeft.
- Een paradox van rationaliteit suggereert dat er iets meer speelt dan rationele individuele keuze. Ofwel de gemaakte keuzes zijn niet geheel rationeel, in zekere zin niet geheel individuele keuzes, of een combinatie van beide.
- Economen hebben verschillende onderzoeksgebieden ontwikkeld die kunnen helpen verklaren hoe en waarom gedrag verschilt van de perfecte rationaliteit van speltheorie, waaronder gedragseconomie, nieuwe institutionele economie en evolutionaire economie.
De paradox van rationaliteit begrijpen
De paradox van rationaliteit wordt consequent waargenomen in experimentele studies van speltheorie waarbij gebruik wordt gemaakt van bekende spellen als het prisoner’s dilemma, het reizigersdilemma, het diner’s dilemma, het public good-spel en het duizendpootspel – en onderstreept de tegenstrijdigheden tussen intuïtie en redenering. en tussen de voorspellingen van rationele keuzetheorie en feitelijk gedrag.
Dergelijk ogenschijnlijk irrationeel gedrag kan leiden tot resultaten die niet kunnen worden verklaard door theorieën die uitsluitend steunen op individuele rationele keuzes. Dat mensen zich niet altijd rationeel gedragen, is een uitdaging voor traditionele economische en financiële theorieën, die uitgaan van individuele rationaliteit. De theorie van publieke goederen, die een groot deel van de openbare orde rechtvaardigt, voorspelt bijvoorbeeld dat individuen rationeel zoveel mogelijk van elk beschikbaar publiek goed zullen consumeren als ze kunnen, maar dat niemand ervoor zal betalen of het zal produceren. Toch tonen experimenten (en praktijkervaring) aan dat dit vaak niet het geval is.
Pogingen om deze resultaten te verklaren volgen twee belangrijke benaderingen. Sommigen zien ze als een uitdaging voor de rationaliteit van individuele keuze en stellen dat cognitieve vooroordelen een rol moeten spelen bij het overhalen van mensen om irrationeel te kiezen. Anderen wijzigen de individualiteit van rationele keuze in een sociale context en stellen dat formele en informele sociale instellingen individuele keuze bemiddelen.
Gedragseconomie
Gedragseconomie houdt expliciet rekening met psychologische factoren bij individuele beslissingen. Verschillende cognitieve vooroordelen, emotionele toestanden of eenvoudig foutief redeneren zijn de hoofdoorzaak van waargenomen gedrag dat verschilt van de theoretische rationele keuze van het spel. De proefpersonen missen ofwel het rationele vermogen om tot de evenwichtsstrategie te komen, of worden geleid door onbewuste vooroordelen die voortkomen uit niet-rationele mentale processen, emoties of gedragsgewoonten. In sommige gevallen zijn nieuwe modellen ontwikkeld die de traditionele logica van de speltheorie aanpassen aan dit soort voorkeuren van beslissers.
Nieuwe institutionele economie
Nieuwe institutionele economie suggereert dat sociale invloeden op individuele economische keuzes bijna alomtegenwoordig zijn. Met uitzondering van een schipbreukeling op een onbewoond eiland, vinden economische beslissingen routinematig plaats binnen de context van meerdere lagen van collectieve economische organisaties en instellingen, waaronder huishoudens, gezinnen, zakenfirma’s, clubs en politici.
De rationele keuze in een contextvrije speltheoretische setting zou heel anders kunnen zijn dan de rationele keuze die een echt individu dat gewend is aan een bepaald stel formele en informele institutionele regels en gedragsnormen zal maken. Door rekening te houden met de specifieke institutionele omgeving van het individu, wordt een soort meta-rationaliteit geïntroduceerd die, hetzij door opzet, hetzij door spontane volgorde, gericht is op het bereiken van meer gunstige resultaten voor alle leden van de groep. Experimentele proefpersonen nemen deze ‘bagage’ onvermijdelijk mee als ze deelnemen aan games en kiezen strategieën die de institutionele regelingen weerspiegelen die ze begrijpen en waarvan ze geconditioneerd zijn om ze te volgen.
Evolutionaire economie
Evolutionaire economie overbrugt de kloof tussen deze velden doordat het put uit evolutionaire biologie en evolutiepsychologie om afwijkingen van individuele rationele keuzes te verklaren. Volgens de evolutionaire economie vertonen individuen de cognitieve vooroordelen die worden beschreven door gedragseconomie en ontwikkelen ze de formele en informele kaders die door de New Institutional Economics worden bestudeerd vanwege selectieve evolutionaire druk die een adaptieve respons produceert. Cognitieve vooroordelen en economische instellingen die paradoxen van rationaliteit verklaren, zijn evolutionaire strategieën van de groep die specifiek kunnen worden aangepast om die individueel rationele speltheoretische evenwichten te overwinnen die schadelijk zijn voor de groep.