Rantsoenering
Wat is rantsoenering?
Rantsoenering is de praktijk waarbij de distributie van een goed of dienst wordt gecontroleerd om met schaarste om te gaan. Rantsoenering is een mandaat van de overheid, op lokaal of federaal niveau. Het kan worden ondernomen als reactie op ongunstige weersomstandigheden, handels- of import- / exportbeperkingen, of, in meer extreme gevallen, tijdens een recessie of een oorlog.
Belangrijkste leerpunten
- Rantsoenering is het beperken van goederen of diensten waarnaar veel vraag en aanbod is.
- Het wordt vaak door regeringen ondernomen als een manier om de gevolgen van schaarste te verzachten en economische uitdagingen het hoofd te bieden.
- Rantsoenering riskeert zwarte markten en onethische praktijken te genereren wanneer mensen de bezuinigingen die door een rantsoen worden opgelegd, proberen te omzeilen.
Hoe rantsoenering werkt
Rantsoenering omvat de gecontroleerde distributie van een schaars goed of dienst. Een persoon kan bijvoorbeeld een bepaalde hoeveelheid voedsel per week krijgen, of huishoudens mogen hun gazon alleen op bepaalde dagen besproeien.
Volgens de wet van vraag en aanbod stijgt, wanneer het beschikbare aanbod van een goed of dienst onder de gevraagde hoeveelheid daalt, de evenwichtsprijs, vaak tot onbetaalbare niveaus. Rantsoenering verlaagt de prijs kunstmatig door de vraag te beperken.
Als alternatief kunnen prijsplafonds worden opgelegd, waardoor rantsoenering nodig is om het aanbod op peil te houden. Rantsoenering leidt in ieder geval tot tekorten.
Voorbeeld van een rantsoenering
Door het Arabische olie-embargo van 1973 kelderden de benzinevoorraden in de VS, waardoor de prijzen opdreven. De federale overheid reageerde door de binnenlandse olievoorraden aan staten te rantsoeneren, die op hun beurt systemen implementeerden om hun beperkte voorraden te rantsoeneren.
In sommige staten mochten auto’s met kentekenplaten die eindigen op oneven nummers bijvoorbeeld alleen worden gevuld op oneven genummerde datums. Deze reacties zorgden ervoor dat de gasprijzen niet verder opliepen, maar leidden tot lange rijen.
Geconfronteerd met de keuze om de prijzen van basisbehoeften onverbiddelijk te laten stijgen of rantsoenen op te leggen, kiezen regeringen doorgaans voor het laatste; de keuze is misschien niet ideaal, maar niet per se irrationeel, aangezien het alternatief onrust kan zijn.
Speciale overwegingen
De klassieke economische theorie suggereert dat wanneer de vraag groter is dan het aanbod, de prijzen stijgen en hoge prijzen op hun beurt de vraag beperken en nieuwkomers op de markt aanmoedigen, waardoor het aanbod toeneemt en de prijzen weer naar een redelijk niveau worden teruggebracht. Als de realiteit zo simpel was, zou rantsoenering zowel contraproductief zijn – omdat het tekorten creëert – als onnodig, aangezien de markt zichzelf zal herstellen.
Het probleem is dat voor sommige goederen en diensten – voedsel, brandstof en medische zorg – de vraag niet elastisch is; dat wil zeggen, het valt niet evenredig met prijsstijgingen. Bovendien is de toetreding van nieuwe leveranciers tot het opnieuw in evenwicht brengen van markten wellicht niet mogelijk als het tekort het gevolg is van mislukte oogsten, oorlog, natuurrampen, belegering of embargo. Hoewel niet ideaal, wordt rantsoenering vaak uitgevoerd door regeringen die anders met een nog grotere economische crisis zouden worden geconfronteerd.
Rantsoenering om tekorten te bestrijden
Veel kapitalistische economieën hebben tijdelijk hun toevlucht genomen tot rantsoenering om het hoofd te bieden aan tekorten in oorlogstijd of rampen: de VS en Groot-Brittannië hebben tijdens de Tweede Wereldoorlog rantsoenboeken uitgegeven, waarin de hoeveelheden banden, benzine, suiker, vlees, boter en andere goederen die kunnen worden gekocht.
In communistische landen daarentegen was rantsoenering in veel gevallen een permanent of semi-permanent kenmerk van het dagelijks leven. In Cuba verscheen in 2019 een rantsoenboek met de titel dat iemand in de Verenigde Staten kleine hoeveelheden rijst, bonen, eieren, suiker, koffie en bakolie kan krijgen voor het equivalent van een paar centen.
Omdat dat niet genoeg is om te overleven, moeten Cubanen extra voorraden kopen op de open markt, waar de prijs van rijst ongeveer 20 keer hoger is. Bovendien zijn er limieten aan het aantal items van hogere kwaliteit dat Cubanen op de open markt kunnen kopen, zoals kip.
Cuba heeft rantsoenering ingevoerd als een manier om de gevolgen van een economische crisis te verzachten; burgers hebben bijna gratis recht op kleine hoeveelheden basisvoedsel, terwijl al het andere prijzig is en de voorraden beperkt zijn.
Risico’s van rantsoenering
Rantsoenering biedt regeringen een manier om de vraag te beperken, het aanbod te reguleren en de prijzen te beperken, maar het neutraliseert de wetten van vraag en aanbod niet volledig. Zwarte markten ontstaan vaak wanneer rantsoenering van kracht is. Hierdoor kunnen mensen gerantsoeneerde goederen verhandelen die ze misschien niet willen voor goederen die ze wel willen.
Zwarte markten stellen mensen ook in staat goederen en diensten te verkopen tegen prijzen die meer in overeenstemming zijn met de vraag, waardoor de intentie van rantsoenering en prijscontrole wordt ondermijnd, maar soms de tekorten worden verlicht. Zwarte markten genereren vaak winst voor leden van dezelfde overheidsinstanties die rantsoenen opleggen, waardoor ze bijna onmogelijk uit te roeien zijn. In sommige gevallen worden ze expliciet getolereerd, zoals op Cuba’s markten voor goederen die in onvoldoende hoeveelheden worden gerantsoeneerd.