Sociale gerechtigheid

Wat is sociale rechtvaardigheid?

Sociale rechtvaardigheid is een politieke en filosofische theorie die beweert dat er dimensies aan het concept van rechtvaardigheid zijn die verder gaan dan die welke belichaamd zijn in de beginselen van het burgerlijk recht of het strafrecht, economische vraag en aanbod of traditionele morele kaders. Sociale rechtvaardigheid heeft de neiging zich meer te richten op rechtvaardige relaties tussen groepen in de samenleving dan op de rechtvaardigheid van individueel gedrag of rechtvaardigheid voor individuen.

Historisch en in theorie is het idee van sociale rechtvaardigheid dat alle mensen gelijke toegang moeten hebben tot rijkdom, gezondheid, welzijn, gerechtigheid, privileges en kansen, ongeacht hun juridische, politieke, economische of andere omstandigheden. In de moderne praktijk draait sociale rechtvaardigheid om het bevoordelen of straffen van verschillende bevolkingsgroepen, ongeacht de keuzes of daden van een bepaald individu, op basis van waardeoordelen over historische gebeurtenissen, huidige omstandigheden en groepsrelaties. In economische termen betekent dit vaak herverdeling van rijkdom, inkomen en economische kansen van groepen die voorstanders van sociale rechtvaardigheid beschouwen als onderdrukkers van degenen die zij beschouwen als onderdrukten. Sociale rechtvaardigheid wordt vaak geassocieerd met identiteitspolitiek, socialisme en revolutionair communisme.

Inzicht in sociale rechtvaardigheid

Sociale rechtvaardigheid vormt de basis voor socialistische economische systemen en wordt ook onderwezen in sommige religieuze tradities. Over het algemeen is sociale rechtvaardigheid ontstaan ​​als een breed concept dat gelijke rechten ondersteunt via verschillende soorten initiatieven voor burgers. Sociale rechtvaardigheid hangt nauw samen met de conflicttheorie en het herstellen van vermeende fouten van vroegere of lopende conflicten tussen groepen mensen en delen van de samenleving. Dit is vaak gericht op het behartigen van de belangen van bepaalde groepen binnen een bevolking die door haar voorstanders als onderdrukt worden beschouwd, of op het ondermijnen van de belangen van en het rechtstreeks aanvallen van groepen die zij in zekere zin als onderdrukkers beschouwen. 

Inspanningen om sociale rechtvaardigheid te bevorderen zijn meestal gericht op verschillende demografische groepen, hetzij om hun belangen te behartigen om vermeende onderdrukking tegen te gaan of om hen te straffen voor vermeende overtredingen uit het verleden. In het algemeen omvatten demografische kenmerken die vaak het doelwit zijn van aandacht voor sociale rechtvaardigheid: ras, etniciteit en nationaliteit; geslacht en seksuele geaardheid; leeftijd; religieuze overtuiging; en handicap. Er kunnen verschillende soorten initiatieven voor sociale rechtvaardigheid bestaan ​​om gelijkheid te bevorderen of om macht en status tussen groepen te herverdelen op het gebied van rijkdom, gezondheid, welzijn, rechtvaardigheid, privileges en economische status. In economische termen komt sociale rechtvaardigheid meestal neer op pogingen om rijkdom, inkomen of economische kansen te herverdelen van bevoorrechte groepen naar kansarme groepen.

Voorstanders van sociale rechtvaardigheid kunnen proberen hun doelen te bereiken door middel van een breed scala aan vreedzame of niet-vreedzame middelen, waaronder verschillende overheidsprogramma’s, sociale campagnes, openbaar activisme, gewelddadige revolutie of zelfs terrorisme. Op regeringsniveau kunnen initiatieven op het gebied van sociale rechtvaardigheid worden nagestreefd via verschillende soorten programma’s. Deze kunnen directe herverdeling van vermogen en inkomen omvatten; beschermde juridische status op het gebied van werkgelegenheid, overheidssubsidies en andere gebieden voor kansarme groepen; of gelegaliseerde discriminatie van bevoorrechte groepen tot en met onteigening, collectieve bestraffing en zuiveringen.

Socialistische en communistische systemen zijn meer gericht op landelijke programma’s voor sociale rechtvaardigheid. Sociale rechtvaardigheid heeft echter ook zijn plaats in kapitalistische samenlevingen, zoals de VS, waar overheidsfinanciering wordt toegewezen om veel inspanningen op het gebied van sociale rechtvaardigheid te ondersteunen. In dit soort samenlevingen worden zorgen over sociale rechtvaardigheid gewoonlijk ook nagestreefd door middel van activisme gericht op het veranderen van het overheidsbeleid of het rechtstreeks beïnvloeden van het gedrag van mensen door middel van openbare bijeenkomsten en demonstraties, public relations-campagnes, gerichte investeringen en liefdadigheidsdonaties en hulpinspanningen. Het kan ook de vorm aannemen van boycots, zwarte lijsten en censuur van bevoorrechte groepen en individuen of zelfs directe bedreigingen, geweld en vernietiging van eigendommen en infrastructuur die op hen gericht zijn.

Politiek gezien zijn binnen de VS pleitbezorgers van sociale rechtvaardigheid meestal te vinden in de Democratische partij, vooral in de zelfbenoemde progressieve en socialistische vleugels van de partij, evenals in andere kleinere organisaties. Progressieven en socialisten die niet associëren met de democratische partij (onafhankelijken, groenen en anderen) gebruiken de term ook vaak.

Voorbeelden van sociale rechtvaardigheid

Voorbeelden van sociale rechtvaardigheid zijn te vinden in alle soorten samenlevingen, overheidsbeleid en bewegingen. 

In socialistische economieën vormt sociale rechtvaardigheid een fundamenteel principe van economisch beleid. Socialistische regeringen voeren gewoonlijk omvangrijke programma’s uit van gedwongen herverdeling van land, kapitaal en andere activa, zoals de Holodomor, in naam van sociale rechtvaardigheid.

In kapitalistische samenlevingen komen regeringen regelmatig tussen in de economie ter ondersteuning van sociale rechtvaardigheid. Voorstanders van sociale rechtvaardigheid dringen vaak aan op beleidshervormingen op gebieden zoals gezondheidszorg, immigratie of het strafrechtsysteem om mogelijke vooroordelen ten aanzien van bepaalde demografische groepen te verhelpen.

Historisch gezien in de VS is de burgerrechtenbeweging die begon in de jaren vijftig en geleid door Martin Luther King Jr. een van de bekendste voorbeelden van sociale rechtvaardigheid. Martin Luther King Jr. en zijn volgelingen pleitten voor raciale gelijkheid en het bevorderen van de belangen van Afro-Amerikanen. De inspanningen leidden in de daaropvolgende decennia tot radicale veranderingen in de Amerikaanse economie en samenleving, waaronder de introductie van de Civil Rights Act, die bedrijven verbiedt om wettelijk beschermde groepen te discrimineren.

De arbeidsmarkt, het arbeidsbeleid en de georganiseerde arbeid zijn meestal enkele van de grootste zorgpunten in de particuliere sector. Op de arbeidsmarkt zijn gelijke beloning en kansen voor alle demografieën meestal twee toppunten voor progressieve belangenbehartiging. De oprichting en verspreiding van vakbonden is vaak gerechtvaardigd en ingekaderd in termen van sociale rechtvaardigheid om de belangen van werknemers te behartigen tegen uitbuitende werkgevers.