Hoe negatieve rentetarieven werken
Rentetarieven worden vaak gedefinieerd als de prijs die wordt betaald om geld te lenen. Een rente van 2% op jaarbasis op een lening van $ 100 betekent bijvoorbeeld dat de lener het oorspronkelijke geleende bedrag plus nog eens $ 2 na een volledig jaar moet terugbetalen. Dus wat betekent het als we een negatieve rente hebben – wat betekent dat leners rente krijgen, in plaats van dat ze die in rekening worden gebracht? Dat, zeg maar, een rentepercentage van -2% betekent dat de bank de lener $ 2 betaalt na een jaar gebruik te hebben gemaakt van de lening van $ 100?
Op het eerste gezicht lijken negatieve rentetarieven een contra-intuïtieve, zo niet ronduit gekke, strategie. Waarom zou een geldschieter bereid zijn om te betalen iemand om geld te lenen, gezien de geldschieter is degene die het risico van de lening verzuim? Zoals het misschien lijkt, zijn er momenten waarop centrale banken geen beleidsopties meer hebben om de economieën van hun naties te stimuleren en zich tot de wanhopige maatstaf van negatieve rentetarieven wenden.
Belangrijkste leerpunten
- Negatieve rentetarieven zijn een onconventioneel en schijnbaar contra-intuïtief monetair beleidsinstrument.
- Centrale banken leggen de drastische maatstaf van negatieve rentetarieven op als ze vrezen dat hun nationale economieën in een deflatoire spiraal terechtkomen, waarin er geen uitgaven zijn – en dus prijzen dalen, geen winsten en geen groei.
- Bij negatieve rentetarieven levert contant geld dat bij een bank wordt gestort opslagkosten op in plaats van de mogelijkheid om rente-inkomsten te verdienen; het idee is om lenen en uitgeven te stimuleren in plaats van sparen en hamsteren.
- In de afgelopen jaren hebben verschillende Europese en Aziatische centrale banken negatieve rentetarieven opgelegd aan commerciële banken.
Negatieve rentetarieven in theorie en praktijk
Negatieve rentetarieven zijn niet alleen een onconventioneel instrument voor het monetair beleid, maar ook een recent instrument. De centrale bank van Zweden was de eerste die ze in gebruik nam: in juli 2009 verlaagde de Riksbank haar rente op girale deposito’s tot -0,25%. De Europese Centrale Bank (ECB) volgde in juni 2014 toen zij haar depositorente verlaagde tot -0,1%. Andere Europese landen en Japan hebben er sindsdien voor gekozen om negatieve rentetarieven aan te bieden, wat resulteerde in $ 9,5 biljoen aan overheidsschuld met een negatief rendement in 2017.
Waarom hebben ze deze drastische maatregel genomen? De monetaire beleidsmakers waren bang dat Europa in een deflatiespiraal dreigde te belanden. In moeilijke economische tijden hebben mensen en bedrijven de neiging om hun geld vast te houden terwijl ze wachten tot de economie verbetert. Maar dit gedrag kan de economie verder verzwakken, aangezien een gebrek aan uitgaven nog meer banenverlies, lagere winsten en dalende prijzen tot gevolg heeft – dit alles versterkt de angst van mensen, waardoor ze nog meer worden aangemoedigd om te hamsteren. Naarmate de uitgaven nog meer vertragen, dalen de prijzen weer, waardoor mensen opnieuw worden gestimuleerd om te wachten terwijl de prijzen verder dalen. Enzovoorts.
Dit is precies de deflatoire spiraal die Europese centrale banken proberen te vermijden met de negatieve rentestrategie, die niet alleen bankleningen maar ook bankdeposito’s treft.
Als u geld stort op een rekening bij een financiële instelling, wordt u in feite een uitlener – waardoor de bank uw geld kan gebruiken – en wordt de instelling in feite een lener.
Bij negatieve rentetarieven levert contant geld dat bij een bank wordt gestort, opslagkosten op, in plaats van de mogelijkheid om rente-inkomsten te verdienen. Door Europese banken te vragen hun reserves bij de centrale bank op te slaan, hopen de polishouders banken aan te moedigen meer te lenen.
In theorie lenen banken liever geld aan leners en verdienen ze op zijn minst wat rente dan dat ze in rekening worden gebracht om hun geld bij een centrale bank te houden. Bovendien kunnen negatieve rentetarieven die door een centrale bank worden aangerekend, worden overgedragen naar deposito’s en leningen. Dit betekent dat depositohouders ook in rekening worden gebracht voor het parkeren van hun geld bij hun lokale bank, terwijl sommige leners het voorrecht hebben om daadwerkelijk geld te verdienen door een lening af te sluiten.
Een andere belangrijke reden waarom de ECB overgaat tot negatieve rentetarieven, is het verlagen van de waarde van de euro. Lage of negatieve rendementen op Europese schulden zullen buitenlandse investeerders afschrikken, waardoor de vraag naar de euro afneemt. Hoewel hierdoor het aanbod van financieel kapitaal afneemt, is het probleem van Europa niet het aanbod maar de vraag. Een zwakkere euro zou de vraag naar export moeten stimuleren en hopelijk bedrijven aanmoedigen om uit te breiden.
Risico’s van negatieve rentetarieven
In theorie zouden negatieve rentetarieven moeten helpen om de economische activiteit te stimuleren en inflatie af te wenden, maar beleidsmakers blijven voorzichtig omdat er verschillende manieren zijn waarop een dergelijk beleid averechts kan werken. Omdat banken bepaalde activa hebben, zoals hypotheken, die contractueel gekoppeld zijn aan de heersende rentevoet, kunnen dergelijke negatieve rentetarieven de winstmarges zodanig drukken dat banken feitelijk bereid zijn minder te lenen.
Er is ook niets dat depositohouders ervan weerhoudt hun geld op te nemen en het fysieke geld in matrassen te proppen. Hoewel de aanvankelijke dreiging een run op banken zou zijn, zou het wegvloeien van contant geld uit het banksysteem kunnen leiden tot een stijging van de rentetarieven – precies het tegenovergestelde van wat negatieve rentetarieven zouden moeten bereiken.
Hoewel de Federal Reserve, de Amerikaanse centrale bank, nooit negatieve rentetarieven heeft opgelegd, is ze in de buurt gekomen van bijna nul – meest recentelijk op 15 maart 2020, toen ze de referentierente verlaagde tot 0%. 25 % bereik.
Het komt neer op
Hoewel negatieve rentetarieven paradoxaal lijken, heeft deze schijnbare intuïtie een aantal Europese en Aziatische centrale banken er niet van weerhouden om ze over te nemen. Dit is een bewijs van de benarde situatie die volgens beleidsmakers kenmerkend is voor de Europese economie. Toen deinflatie inde eurozone in februari 2015 met -0,6% tot deflatoir gebied zakte, beloofden Europese beleidsmakers alles te doen om een deflatiespiraal te vermijden. Maar zelfs toen Europa zich in een onbekend monetair gebied begaf, waarschuwden een aantal analisten dat een negatief rentebeleid ernstige onbedoelde gevolgen zou kunnen hebben.