Nationalisatie
Wat is nationalisatie?
Nationalisatie verwijst naar de handeling van een overheid die de controle over een bedrijf of bedrijfstak overneemt, die doorgaans plaatsvindt zonder compensatie voor het verlies van het vermogen van in beslag genomen activa en potentiële inkomsten. De actie kan het resultaat zijn van de poging van een natie om de macht te consolideren, wrok jegens buitenlands eigendom van industrieën die een aanzienlijk belang vertegenwoordigen voor lokale economieën of om falende industrieën te ondersteunen.
Belangrijkste leerpunten
- Nationalisatie is het proces waarbij particuliere bedrijven, industrieën of activa worden overgenomen en onder de controle van de overheid worden gebracht.
- Nationalisatie komt vaak voor in ontwikkelingslanden en kan een weerspiegeling zijn van de wens van een land om activa te beheersen of om zijn dominantie over buitenlandse industrieën te doen gelden.
- Vaak worden de bedrijven of activa overgenomen en wordt er niet of nauwelijks gecompenseerd aan de vorige eigenaren.
- Nationalisatie is iets anders dan privatisering, waarbij overheidsbedrijven naar het particuliere bedrijfsleven worden verplaatst.
Nationalisatie begrijpen
Nationalisatie komt vaker voor in ontwikkelingslanden. Privatisering, de overdracht van door de overheid geleide activiteiten naar het particuliere bedrijfsleven, komt vaker voor in ontwikkelde landen.
Nationalisatie is een van de belangrijkste risico’s voor bedrijven die zaken doen in het buitenland vanwege het potentieel om zonder compensatie aanzienlijke activa in beslag te nemen. Dit risico wordt groter in landen met instabiel politiek leiderschap en stagnerende of krimpende economieën. De belangrijkste uitkomst van nationalisatie is dat de inkomsten worden doorgeschoven naar de regering van het land in plaats van naar particuliere spelers die geld kunnen exporteren zonder voordeel voor het gastland.
Nationalisatie en olie
De olie-industrie heeft decennia lang te maken gehad met nationalisatie-acties, die teruggaan tot de nationalisatie van de activa van buitenlandse producenten zoals Royal Dutch en Standard Oil door Mexico in 1938 en de nationalisatie van Iran van de activa van Anglo-Iranian 1951. Het resultaat van de nationalisatie van buitenlanders door Mexico ‘ Oil Assets was de oprichting van PEMEX, een van de grootste olieproducenten ter wereld. Na de nationalisatie van de Anglo-Iraanse bevolking raakte de Iraanse economie in wanorde, en een paar jaar later werd Groot-Brittannië weer toegelaten als partner van 50%. In 1954 werd Anglo-Iranian omgedoopt tot British Petroleum Company.
In 2007 nationaliseerde Venezuela het Cerro Negro-project van Exxon Mobil en andere activa. Op zoek naar $ 16,6 miljard aan compensatie, ontving Exxon Mobil in 2014 ongeveer 10% van dat bedrag door een arbitragepanel van de Wereldbank.
Nationalisatie in de Verenigde Staten
De Verenigde Staten hebben technisch verschillende bedrijven genationaliseerd, meestal in de vorm van een reddingsplan waarin de overheid een controlerend belang heeft. De reddingsoperaties van AIG in 2008 en General Motors Company in 2009 kwamen neer op nationalisatie, maar de Amerikaanse overheid oefende nauwelijks controle uit over deze bedrijven. De regering nationaliseerde ook de falende Continental Illinois Bank and Trust in 1984 en verkocht het uiteindelijk aan Bank of America in 1994.
Ondanks het tijdelijke karakter van de meeste nationaliseringsacties in de Verenigde Staten, zijn er uitzonderingen. Amtrak kwam in handen van de overheid nadat verschillende spoorwegmaatschappijen in 1971 failliet gingen. Na de terreuraanslagen van 11 september 2001 werd de beveiligingsindustrie op luchthavens genationaliseerd onder de Transportation Security Administration (TSA).