Negatief rentebeleid (NIRP) Definitie
Wat is een negatief rentebeleid (NIRP)?
Een negatieve rentebeleid (NIRP) een onconventioneel monetair beleid instrument in dienst van een centrale bank waarbij nominale doelwit rente worden ingesteld met een negatieve waarde, onder de theoretische ondergrens van nul procent. Een NIRP is een relatief nieuwe ontwikkeling (sinds de jaren negentig) in het monetair beleid die wordt gebruikt om een financiële crisis te verzachten, en is pas officieel tot stand gekomen onder buitengewone economische omstandigheden.
Belangrijkste leerpunten
- Een negatief rentebeleid (NIRP) vindt plaats wanneer een centrale bank haar nominale rentetarief vaststelt op minder dan nul procent.
- Dit buitengewone instrument voor monetair beleid wordt gebruikt om lenen, uitgeven en investeren sterk aan te moedigen in plaats van contant geld op te potten, dat waarde zal verliezen door negatieve deposito’s.
- Officieel vastgestelde negatieve rentetarieven zijn in de praktijk waargenomen na de financiële crisis van 2008 in verschillende rechtsgebieden, zoals in delen van Europa en in Japan.
Uitleg over beleid voor negatieve rentetarieven
Een negatieve rente houdt in dat de centrale bank (en wellicht private banken) negatieve rente in rekening brengt. In plaats van geld te ontvangen op deposito’s, moeten spaarders regelmatig betalen om hun geld bij de bank te houden. Dit is bedoeld om banken te stimuleren om vrijer geld te lenen en bedrijven en particulieren om geld te investeren, uit te lenen en uit te geven in plaats van een vergoeding te betalen om het veilig te houden. Dit gebeurt tijdens een omgeving met een negatieve rente.
Tijdens periodes van deflatie hamsteren mensen en bedrijven geld in plaats van uit te geven en te investeren. Het resultaat is een ineenstorting van de totale vraag, waardoor de prijzen nog verder dalen, een vertraging of stopzetting van de reële productie en output en een toename van de werkloosheid. Om een dergelijke economische stagnatie het hoofd te bieden, wordt doorgaans een ruim of ruim monetair beleid gevoerd. Als de deflatoire krachten echter sterk genoeg zijn, is het simpelweg verlagen van de rentevoet van de centrale bank tot nul wellicht niet voldoende om het aangaan en uitlenen te stimuleren.
De theorie achter negatief rentebeleid (NIRP)
Negatieve rentetarieven kunnen worden beschouwd als een laatste wanhopige poging om de economische groei te stimuleren. Kortom, het wordt ingevoerd wanneer al het andere (elk ander type traditioneel beleid) ondoeltreffend is gebleken en mogelijk heeft gefaald.
Theoretisch gezien zal het richten op rentetarieven onder nul de kosten voor het lenen van bedrijven en huishoudens verlagen, de vraag naar leningen stimuleren en investeringen en consumentenuitgaven stimuleren. Retailbanken kunnen ervoor kiezen om de kosten van negatieve rentetarieven te internaliseren door ze te betalen, wat een negatief effect heeft op de winst, in plaats van de kosten door te berekenen aan kleine spaarders uit angst dat ze anders hun deposito’s in contanten zullen moeten omzetten.
Voorbeelden uit de echte wereld van NIRP
Een voorbeeld van een negatieve rentebeleid zou zijn om de gestelde beleidsrente op -0,2 procent, zodanig dat de bank spaarders zou hebben om twee tienden van een procent betalen op hun deposito’s in plaats van het ontvangen van enige vorm van positieve belangstelling.
- De Zwitserse regering voerde begin jaren zeventig een de facto regime van negatieve rentetarieven uit om de waardestijging van de valuta tegen te gaan, omdat investeerders de inflatie in andere delen van de wereld ontvluchtten.
- In 2009 en 2010 gebruikten Zweden en, in 2012, Denemarken negatieve rentetarieven om de hete geldstromen naar hun economieën een halt toe te roepen.
- In 2014 voerde de een negatieve rente in die alleen van toepassing was op bankdeposito’s die bedoeld waren om te voorkomen dat de eurozone in een deflatiespiraal terechtkwam.
Hoewel de vrees dat bankklanten en banken al hun geldreserves in contanten (of M1) zouden omzetten, niet uitkwam, zijn er aanwijzingen dat de negatieve rentetarieven in Europa de interbancaire leningen hebben verlaagd.
Er zijn enkele risico’s en mogelijk onbedoelde gevolgen verbonden aan een negatief rentebeleid. Als banken huishoudens straffen voor het sparen, hoeft dat niet per se de retailconsumenten ertoe aan te zetten meer geld uit te geven. In plaats daarvan kunnen ze thuis geld oppotten. Het creëren van een klimaat met negatieve rentetarieven kan zelfs leiden tot een cashrun, wat huishoudens ertoe aanzet om hun geld van de bank te halen om te vermijden dat ze negatieve rentetarieven moeten betalen om te sparen.
Banken die cash runs willen vermijden, kunnen afzien van het toepassen van de negatieve rente op de relatief kleine deposito’s van huishoudelijke spaarders. In plaats daarvan passen ze een negatieve rente toe op de grote tegoeden van pensioenfondsen, beleggingsondernemingen en andere zakelijke klanten. Dit moedigt spaarders van bedrijven aan om te beleggen in obligaties en andere instrumenten die een beter rendement bieden en tegelijkertijd de bank en de economie beschermen tegen de negatieve effecten van een cashrun.