Wat is de gouden standaard?

De gouden standaard is een monetair systeem waarbij de valuta of het papiergeld van een land een waarde heeft die rechtstreeks verband houdt met goud. Met de gouden standaard kwamen landen overeen om papiergeld om te zetten in een vaste hoeveelheid goud. Een land dat de goudstandaard gebruikt, stelt een vaste prijs voor goud vast en koopt en verkoopt goud tegen die prijs. Die vaste prijs wordt gebruikt om de waarde van de valuta te bepalen. Als de VS bijvoorbeeld de prijs van goud vaststelt op $ 500 per ounce, zou de waarde van de dollar 1 / 500ste van een ounce goud zijn.

De gouden standaard wordt momenteel door geen enkele regering gebruikt. Groot-Brittannië stopte met het gebruik van de gouden standaard in 1931 en de VS volgden dit voorbeeld in 1933 en verlieten de overblijfselen van het systeem in 1973.1  De gouden standaard werd volledig vervangen door fiatgeld, een term om valuta te beschrijven die wordt gebruikt vanwege de bevel, of fiat, dat de valuta als betaalmiddel moet worden geaccepteerd. In de VS is de dollar bijvoorbeeld fiatgeld en voor Nigeria de naira.

De aantrekkingskracht van een gouden standaard is dat deze de controle over de uitgifte van geld uit handen van onvolmaakte mensen arresteert. Met de fysieke hoeveelheid goud die als limiet voor die uitgifte fungeert, kan een samenleving een eenvoudige regel volgen om het kwaad van inflatie te vermijden. Het doel van het monetair beleid is niet alleen inflatie te voorkomen, maar ook deflatie, en een stabiel monetair klimaat te helpen bevorderen waarin volledige werkgelegenheid kan worden bereikt. Een korte geschiedenis van de Amerikaanse goudstandaard is voldoende om aan te tonen dat inflatie kan worden vermeden als een dergelijke eenvoudige regel wordt aangenomen, maar een strikte naleving van die regel kan leiden tot economische instabiliteit of zelfs tot politieke onrust.

Gold Standard-systeem versus Fiat-systeem

Zoals de naam suggereert, verwijst de term goudstandaard naar een monetair systeem waarin de waarde van valuta is gebaseerd op goud. Een fiat-systeem is daarentegen een monetair systeem waarin de waarde van valuta niet is gebaseerd op een fysieke grondstof, maar in plaats daarvan dynamisch mag fluctueren ten opzichte van andere valuta’s op de valutamarkten. De term “fiat” is afgeleid van het Latijnse “fieri”, wat een willekeurige handeling of besluit betekent. In overeenstemming met deze etymologie is de waarde van fiat-valuta’s uiteindelijk gebaseerd op het feit dat ze door middel van een regeringsbesluit als wettig betaalmiddel worden gedefinieerd.

In de decennia voorafgaand aan de Eerste Wereldoorlog werd internationale handel gevoerd op basis van wat bekend is geworden als de klassieke gouden standaard. In dit systeem werd de handel tussen naties geregeld met fysiek goud. Naties met handelsoverschotten verzamelden goud als betaling voor hun export. Omgekeerd zagen landen met handelstekorten hun goudreserves dalen, omdat goud uit die landen stroomde als betaling voor hun invoer.

The Gold Standard: A History

“We hebben goud omdat we regeringen niet kunnen vertrouwen”, zei president Herbert Hoover in 1933 in zijn verklaring aan Franklin D. Roosevelt. Deze verklaring voorzag een van de meest draconische gebeurtenissen in de financiële geschiedenis van de VS: de Emergency Banking Act, die alle Amerikanen dwong hun gouden munten, edelmetaal en certificaten om te zetten in Amerikaanse dollars.  Hoewel de wetgeving met succes de uitstroom van goud stopte tijdens de Grote Depressie, veranderde het niets aan de overtuiging van goudmijten, mensen die voor altijd vertrouwen hebben in de stabiliteit van goud als bron van rijkdom.

Goud heeft een geschiedenis zoals die van geen enkele andere activaklasse in die zin dat het een unieke invloed heeft op zijn eigen vraag en aanbod. Goudbugs klampen zich nog steeds vast aan een verleden toen goud koning was, maar het verleden van goud omvat ook een val die moet worden begrepen om zijn toekomst goed te kunnen inschatten.

Een liefdesaffaire van de gouden standaard die 5000 jaar duurt

De combinatie van glans, maakbaarheid, dichtheid en schaarste van goud fascineert de mensheid al 5000 jaar als geen ander metaal. Volgens het boekThe Power of Gold: The History of Obsession van Peter Bernstein isgoud zo compact dat een ton ervan in een kubieke voet kan worden verpakt.

Aan het begin van deze obsessie werd goud uitsluitend gebruikt voor aanbidding, wat blijkt uit een reis naar een van de oude heilige plaatsen ter wereld. Tegenwoordig wordt goud het meest gebruikt bij het vervaardigen van sieraden.

Rond 700 voor Christus werd goud voor het eerst in munten verwerkt, waardoor het beter bruikbaar was als munteenheid. Voordien moest goud worden gewogen en gecontroleerd op zuiverheid bij het afwikkelen van transacties.

Gouden munten waren geen perfecte oplossing, aangezien het eeuwenlang gebruikelijk was om deze ietwat onregelmatige munten te knippen om genoeg goud te verzamelen dat tot edelmetaal kon worden omgesmolten. In 1696 introduceerde de Great Recoinage in Engeland een technologie die de productie van munten automatiseerde en een einde maakte aan het knippen.

Omdat het niet altijd kon rekenen op aanvullende voorraden van de aarde, nam de goudvoorraad alleen toe door deflatie, handel, plundering of vernedering.

De eerste grote goudkoorts kwam in de 15e eeuw naar Amerika. De plundering van schatten uit de Nieuwe Wereld door Spanje verhoogde de goudvoorraad in Europa in de 16e eeuw met vijf keer. Latere goudkoorts in Amerika, Australië en Zuid-Afrika vond plaats in de 19e eeuw.

De introductie van papiergeld in Europa vond plaats in de 16e eeuw, met het gebruik van schuldbewijzen uitgegeven door private partijen. Terwijl gouden munten en edelmetaal het monetaire systeem van Europa bleven domineren, duurde het tot de 18e eeuw voordat papiergeld begon te domineren. De strijd tussen papiergeld en goud zou uiteindelijk resulteren in de introductie van een gouden standaard.

De opkomst van de gouden standaard 

De gouden standaard is een monetair systeem waarin papiergeld vrijelijk kan worden omgezet in een vaste hoeveelheid goud. Met andere woorden, in zo’n monetair systeem ondersteunt goud de waarde van geld. Tussen 1696 en 1812 begon de ontwikkeling en formalisering van de gouden standaard toen de introductie van papiergeld voor problemen zorgde.

De Amerikaanse grondwet van 1789 gaf het Congres het exclusieve recht om geld te munten en de macht om de waarde ervan te reguleren.  Het creëren van een verenigde nationale munt maakte de standaardisatie mogelijk van een monetair systeem dat tot dan toe bestond uit circulerende buitenlandse munten, meestal zilver.

Met zilver in grotere overvloed in vergelijking met goud,werd in 1792een bimetaalstandaard aangenomen. Terwijl de officieel aangenomen zilver-goudpariteitsverhouding van 15: 1 nauwkeurig de marktverhouding van die tijd weerspiegelde,  na 1793 de waarde van zilver gestaag geweigerd, waardoor goud uit de circulatie werd geduwd, volgens de wet van  Gresham.

De kwestie zou niet worden verholpen tot de Coinage Act van 1834, en niet zonder sterke politieke vijandigheid. Liefhebbers van hard geld pleitten voor een ratio die gouden munten in circulatie zou brengen, niet noodzakelijkerwijs om zilver uit te drijven, maar om kleine coupures op papier uit te drukken, uitgegeven door de toen gehate Bank of the United States. Een verhouding van 16: 1 dat overduidelijk overgewaardeerd goud werd vastgesteld en de situatie omkeerde, zette de VS op een de facto goudstandaard.

In 1821 werd Engeland het eerste land dat officieel een gouden standaard adopteerde. De dramatische toename van de wereldhandel en productie in de eeuw bracht grote ontdekkingen van goud met zich mee, waardoor de goudstandaard tot ver in de volgende eeuw intact bleef. Omdat alle handelsonevenwichtigheden tussen landen met goud werden opgelost, hadden regeringen een sterke prikkel om goud op te slaan voor moeilijkere tijden. Die voorraden bestaan ​​nog steeds.

De internationale gouden standaard ontstond in 1871 na de goedkeuring ervan door Duitsland. Tegen 1900 waren de meeste ontwikkelde landen verbonden met de gouden standaard. Ironisch genoeg was de VS een van de laatste landen die toetraden. In feite verhinderde een sterke zilverlobby dat goud in de 19e eeuw de enige monetaire standaard in de VS was.

Van 1871 tot 1914 stond de gouden standaard op zijn hoogtepunt. Gedurende deze periode bestonden er bijna ideale politieke omstandigheden in de wereld. Regeringen werkten heel goed samen om het systeem te laten werken, maar dit veranderde allemaal voor altijd met het uitbreken van de Grote Oorlog in 1914.

De val van de gouden standaard

Met de Eerste Wereldoorlog veranderden de politieke allianties, de internationale schuldenlast nam toe en de overheidsfinanciën verslechterden. Hoewel de gouden standaard niet werd opgeschort, was hij tijdens de oorlog in het ongewisse, wat aantoont dat hij niet in staat was om zowel goede als slechte tijden te doorstaan. Hierdoor ontstond een gebrek aan vertrouwen in de gouden standaard, wat de economische moeilijkheden alleen maar verergerde. Het werd steeds duidelijker dat de wereld iets flexibeler nodig had om haar wereldeconomie op te baseren.

Tegelijkertijd bleef het verlangen om terug te keren naar de idyllische jaren van de gouden standaard onder de naties sterk. Omdat de goudvoorraad achter bleef bij de groei van de wereldeconomie, werden het Britse pond sterling en de Amerikaanse dollar de wereldwijde reservevaluta’s. Kleinere landen begonnen meer van deze valuta’s aan te houden in plaats van goud. Het resultaat was een versterkte consolidatie van goud in handen van enkele grote naties.

De beurscrash van 1929 was slechts een van de naoorlogse problemen in de wereld. Het pond en de Franse frank waren vreselijk slecht uitgelijnd met andere valuta;oorlogsschulden en repatriëringen verstikten Duitsland nog steeds;grondstoffenprijzen stortten in;en banken waren overbelast. Veel landen probeerdenhun goudvoorraad tebeschermen door de rente te verhogen  om investeerders te verleiden hun deposito’s intact te houden in plaats van ze in goud om te zetten. Deze hogere rentetarieven maakten het alleen maar erger voor de wereldeconomie. In 1931 werd de goudstandaard in Engeland opgeschort, waardoor alleen de VS en Frankrijk over grote goudreserves beschikten. 

Toen, in 1934, herwaardeerde de Amerikaanse regering goud van $ 20,67 / oz naar $ 35 / oz, waardoor de hoeveelheid papiergeld werd verhoogd die nodig was om een ​​ounce te kopen om de economie te helpen verbeteren.  Omdat andere landen hun bestaande goudreserves konden omzetten in meer Amerikaanse dollars, vond er onmiddellijk een dramatische devaluatie van de dollar plaats. Deze hogere prijs voor goud verhoogde de omzetting van goud in Amerikaanse dollars, waardoor de VS in feite de goudmarkt konden veroveren. De goudproductie steeg zo dat er in 1939 genoeg in de wereld was om alle in omloop zijnde wereldwijde valuta te vervangen.

Toen de Tweede Wereldoorlog ten einde liep, kwamen de leidende westerse mogendheden bijeen om de Bretton Woods-overeenkomst te ontwikkelen , die tot 1971 het kader zou vormen voor de wereldwijde valutamarkten. Binnen het Bretton Woods-systeem werden alle nationale valuta gewaardeerd in verhouding tot de Amerikaanse dollar, die de dominante reservevaluta werd. De dollar was op zijn beurt converteerbaar in goud tegen de vaste koers van $ 35 per ounce. Het wereldwijde financiële systeem bleef volgens een gouden standaard opereren, zij het op een meer indirecte manier. 

De overeenkomst heeft in de loop van de tijd geleid tot een interessante relatie tussen goud en de Amerikaanse dollar. Op de lange termijn betekent een dalende dollar over het algemeen stijgende goudprijzen. Op korte termijn is dit niet altijd waar, en de relatie kan op zijn best zwak zijn, zoals de volgende eenjarige dagelijkse grafiek laat zien. Let in de onderstaande figuur op de correlatie-indicator die van een sterke negatieve correlatie naar een positieve correlatie gaat en weer terug. De correlatie is echter nog steeds vertekend in de richting van het omgekeerde (negatief in de correlatiestudie), dus als de dollar stijgt, daalt goud doorgaans.

Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog hadden de VS 75% van het monetaire goud in de wereld in handen en de dollar was de enige valuta die nog steeds rechtstreeks door goud werd gedekt. Toen de wereld zich echter na de Tweede Wereldoorlog heropbouwde, zagen de VS hun goudreserves gestaag afnemen doordat er geld stroomde naar door oorlog verscheurde landen en hun eigen grote vraag naar import. De hoge inflatoire omgeving van de late jaren zestig zoog het laatste beetje lucht uit de gouden standaard. 

In 1968 stopte een Gold Pool, die de VS en een aantal Europese landen omvatte, met de verkoop van goud op de Londense markt, waardoor de markt vrijelijk de prijs van goud kon bepalen. Van 1968 tot 1971 konden alleen centrale banken met de VS handelen tegen $ 35 / oz. Door een pool van goudreserves ter beschikking te stellen, kon de marktprijs van goud in lijn worden gehouden met het officiële pariteitstarief. Dit verlichtte de druk op de lidstaten om hun valuta te waarderen om hun exportgestuurde groeistrategieën te handhaven.

Het toenemende concurrentievermogen van buitenlandse naties in combinatie met het monetariseren van schulden om sociale programma’s te betalen en de oorlog in Vietnam begonnen echter al snel te wegen op de betalingsbalans van Amerika. Met een overschot dat in 1959 veranderde in een tekort en de groeiende vrees dat buitenlandse naties hun in dollars luidende activa zouden gaan inwisselen voor goud, gaf senator John F. Kennedy in de late stadia van zijn presidentiële campagne een verklaring af dat hij, als hij zou worden gekozen, proberen om de dollar te devalueren.

De Goudpool stortte in 1968 in toen de lidstaten terughoudend waren om volledig mee te werken aan het handhaven van de marktprijs tegen de Amerikaanse goudprijs. In de daaropvolgende jaren verzilverden zowel België als Nederland dollars voor goud, waarbij Duitsland en Frankrijk soortgelijke bedoelingen uitspraken. In augustus 1971 verzocht Groot-Brittannië om betaling in goud, waarbij Nixon de hand werd gedwongen en officieel het gouden venster werd gesloten. In 1976 was het officieel; de dollar zou niet langer worden gedefinieerd door goud, en daarmee het einde markeren van elke schijn van een gouden standaard.

In augustus 1971 verbrak Nixon de directe inwisselbaarheid van Amerikaanse dollars in goud. Met deze beslissing verloor de internationale valutamarkt, die in toenemende mate afhankelijk was geworden van de dollar sinds de inwerkingtreding van de Bretton Woods-overeenkomst, zijn formele band met goud. De Amerikaanse dollar, en bij uitbreiding het wereldwijde financiële systeem dat het effectief in stand hield, betrad het tijdperk van fiatgeld.

Het komt neer op

Hoewel goud de mensheid al 5000 jaar heeft gefascineerd, is het niet altijd de basis van het monetaire systeem geweest. Een echte internationale goudstandaard bestond minder dan 50 jaar – van 1871 tot 1914 – in een tijd van wereldvrede en welvaart die samenviel met een dramatische toename van de goudvoorraad. De gouden standaard was het symptoom en niet de oorzaak van deze vrede en welvaart.

Hoewel een mindere vorm van de gouden standaard bleef bestaan ​​tot 1971, was de dood ervan eeuwen geleden begonnen met de introductie van papiergeld – een flexibeler instrument voor onze complexe financiële wereld. Tegenwoordig wordt de prijs van goud bepaald door de vraag naar het metaal, en hoewel het niet langer als standaard wordt gebruikt, vervult het nog steeds een belangrijke functie. Goud is een belangrijke  financiële troef  voor landen en  centrale banken. Het wordt ook door de banken gebruikt als een manier om zich in te dekken tegen leningen aan hun overheid en als een indicator van de economische gezondheid. 

Onder een vrijemarktsysteem moet goud worden gezien als een valuta zoals de euro, de yen of de Amerikaanse dollar. Goud heeft een langdurige relatie met de Amerikaanse dollar, en op de lange termijn zal goud over het algemeen een omgekeerde relatie hebben. Met instabiliteit op de markt is het gebruikelijk om te horen dat er een nieuwe gouden standaard wordt gecreëerd, maar het is geen foutloos systeem. Door goud als valuta te beschouwen en als zodanig te handelen, kunnen de risico’s worden beperkt in vergelijking met papiergeld en de economie, maar men moet zich ervan bewust zijn dat goud toekomstgericht is. Als iemand wacht tot het noodlot toeslaat, levert het misschien geen voordeel op als het al is overgeschakeld naar een prijs die een ineenstortende economie weerspiegelt.