Inflatoire psychologie
Wat is inflatoire psychologie?
Inflatoire psychologie is een gemoedstoestand die ertoe leidt dat consumenten sneller uitgeven dan ze anders zouden doen in de overtuiging dat de prijzen stijgen. De meeste consumenten zullen hun geld onmiddellijk aan een product uitgeven als ze denken dat de prijs binnenkort zal stijgen. De grondgedachte voor deze beslissing is dat consumenten denken dat ze wat geld kunnen besparen door het product nu in plaats van later te kopen.
Inflatoire psychologie kan een self-fulfilling prophecy worden, omdat naarmate consumenten meer uitgeven en minder sparen, de snelheid van het geld toeneemt, de inflatie verder opdrijft en bijdraagt aan de inflatoire psychologie.
Belangrijkste leerpunten
- Inflatoire psychologie verwijst naar de rol die de psychologie van investeerders, consumenten en andere marktdeelnemers speelt in het inflatieproces.
- Economen hebben inflatoire psychologie beschreven in termen van rationele verwachtingen, irrationele emotionele factoren of duidelijke cognitieve vooroordelen, met verschillende conclusies voor marktimplicaties en beleidsreacties.
- Inflatoire psychologie kan bijdragen aan aanhoudende, problematische inflatie in een economie of aan mogelijk ontwrichtende zeepbellen in activaprijzen.
Inzicht in inflatoire psychologie
Inflatoire psychologie verwijst in wezen naar de ogenschijnlijk positieve feedback tussen de momenteel stijgende prijzen en de verwachtingen van de consumenten dat de prijzen in de toekomst zullen blijven stijgen. De inflatoire psychologie berust op het nogal voor de hand liggende basisidee dat als de prijzen stijgen en in het verleden zijn gestegen, veel mensen zullen verwachten dat de prijzen in de toekomst zullen blijven stijgen.
Economen hebben verschillende modellen ontwikkeld die aangeven hoe inflatoire psychologie precies werkt. Sommige economen beschrijven inflatoire psychologie eenvoudig als een normale reactie op stijgende prijzen, gebaseerd op theorieën van adaptieve verwachtingen of rationele verwachtingen; dat consumenten hun verwachtingen van toekomstige inflatie (respectievelijk) vormen op basis van hun observaties van recente inflatie en hun mentale modellen van hoe economische variabelen zoals rentetarieven en monetair beleid de inflatie bepalen.
Keynesiaanse economen beschrijven inflatoire psychologie in termen van irrationele ‘dierengeesten’ of min of meer onherleidbare golven van optimisme of pessimisme. Gedragseconomie beschrijft de inflatoire psychologie daarentegen meer in termen van cognitieve biases zoals beschikbaarheidsbias.
De inflatiepsychologie in de brede economie kan worden gemeten aan de hand van maatregelen als de consumentenprijsindex (CPI) en de obligatierente, die zouden stijgen als de inflatie naar verwachting zou stijgen.
Beheer van inflatoire psychologie
Afhankelijk van hoe men de inflatoire psychologie verklaart, kunnen de implicaties of het een probleem is of wat eraan te doen heel verschillend zijn. Als inflatoire psychologie gewoon een rationele reactie is op de huidige economische omstandigheden of het huidige beleid, is het misschien helemaal geen probleem, en het zou de juiste reactie kunnen zijn om de economische omstandigheden of het beleid aan te pakken die de inflatie veroorzaken.
Als men de inflatoire psychologie daarentegen in de eerste plaats ziet als een soort irrationele of emotionele reactie van marktdeelnemers, lijkt een actieve beleidsreactie om het marktsentiment te beheersen of zelfs te bestrijden aantrekkelijker.
Centrale banken zijn altijd waakzaam over de ontwikkeling van de inflatoire psychologie, waaronder de Federal Reserve (Fed), die te maken kreeg met hoge inflatie die in de jaren zeventig en tachtig hoogtij vierde. Inflatoire psychologie kan negatieve effecten hebben op de economie, aangezien de resulterende inflatiepiek ertoe kan leiden dat de centrale bank van een land de rentetarieven verhoogt in een poging de economie af te remmen. Inflatoire psychologie kan, indien niet gecontroleerd, te zijner tijd ook leiden tot zeepbellen in activaprijzen.
Voorbeeld van inflatoire psychologie
Inflatoire psychologie was duidelijk zichtbaar op de Amerikaanse huizenmarkt in het eerste decennium van dit millennium. Toen de huizenprijzen jaar na jaar stegen, raakten beleggers geconditioneerd om te geloven dat “huizenprijzen altijd stijgen”.
Dit bracht miljoenen Amerikanen ertoe om op de onroerendgoedmarkt te springen, hetzij voor eigendom of voor speculatie, waardoor de beschikbare voorraad aan woningen sterk afnam en de prijzen sterk opdreven. Dit trok op zijn beurt meer huiseigenaren en speculanten naar de Amerikaanse vastgoedmarkt, waarbij de voedselwaanzin pas afnam met het begin in 2007 van de ergste financiële crisis en huisvestingscorrectie sinds de jaren dertig van de vorige eeuw.
Impact van inflatoire psychologie op investeringen
Het effect van inflatoire psychologie is verschillend voor verschillende activa. Goud en grondstoffen kunnen bijvoorbeeld in prijs stijgen omdat ze worden gezien als inflatiehedges. Ondertussen zouden vastrentende instrumenten in prijs dalen vanwege het vooruitzicht van hogere rentetarieven om de inflatie te bestrijden.
Het effect op aandelen is gemengd, maar minder vertekend. Dit komt doordat de impact van potentieel hogere tarieven veel groter is dan het positieve effect op de inkomsten van bedrijven die het prijszettingsvermogen hebben om prijzen te verhogen in een inflatoire omgeving.