Oligopolie
Wat is een oligopolie?
Oligopolie is een marktstructuur met een klein aantal firma’s, die de anderen er niet van kunnen weerhouden invloed van betekenis te hebben. De concentratieratio meet het marktaandeel van de grootste bedrijven. Een monopolie is één bedrijf, een duopolie is twee bedrijven en een oligopolie is twee of meer bedrijven. Er is geen exacte bovengrens voor het aantal bedrijven in een oligopolie, maar het aantal moet zo laag zijn dat de acties van het ene bedrijf de andere aanzienlijk beïnvloeden.
Belangrijkste leerpunten
- Van oligopolie is sprake als een klein aantal bedrijven, expliciet of stilzwijgend, samenspant om de productie te beperken en / of prijzen vast te stellen, om een hoger dan normaal marktrendement te behalen.
- Economische, juridische en technologische factoren kunnen bijdragen aan de vorming en instandhouding of ontbinding van oligopolies.
- De grootste moeilijkheid waarmee oligopolies worden geconfronteerd, is het dilemma van de gevangene waarmee elk lid wordt geconfronteerd, dat elk lid aanmoedigt om vals te spelen.
- Overheidsbeleid kan oligopolistisch gedrag ontmoedigen of aanmoedigen, en bedrijven in gemengde economieën zoeken vaak overheidszegeningen voor manieren om de concurrentie te beperken.
Oligopolie begrijpen
Oligopolies in de geschiedenis omvatten staalfabrikanten, oliemaatschappijen, spoorwegen, bandenproductie, supermarktketens en draadloze vervoerders. De economische en juridische zorg is dat een oligopolie nieuwkomers kan blokkeren, innovatie kan vertragen en prijzen kan verhogen, wat allemaal schadelijk is voor de consument. Bedrijven in een oligopolie stellen prijzen vast, hetzij collectief – in een kartel – of onder leiding van één bedrijf, in plaats van prijzen van de markt af te nemen. De winstmarges zijn dus hoger dan in een meer concurrerende markt.
Voorwaarden die oligopolies mogelijk maken
De voorwaarden die oligopolies mogelijk maken, zijn onder meer hoge instapkosten voor kapitaaluitgaven, wettelijke privileges (licentie om draadloos spectrum of land voor spoorwegen te gebruiken) en een platform dat waarde wint bij meer klanten (zoals sociale media). De wereldwijde transformatie van technologie en handel heeft een aantal van deze omstandigheden veranderd: de offshore-productie en de opkomst van “mini-molens” hebben bijvoorbeeld de staalindustrie beïnvloed. Op het gebied van kantoorsoftwaretoepassingen was Microsoft het doelwit van Google Documenten, dat Google financierde met contanten van zijn webzoekactiviteiten.
Waarom zijn oligopolies stabiel?
Een interessante vraag is waarom zo’n groep stabiel is. De bedrijven moeten de voordelen van samenwerking zien boven de kosten van economische concurrentie, en vervolgens afspreken om niet te concurreren, maar in plaats daarvan overeenstemming bereiken over de voordelen van samenwerking. De firma’s hebben soms creatieve manieren gevonden om de schijn van prijsafspraken te vermijden, zoals het gebruik van maanfasen. Prijsafspraken zijn het vaststellen van prijzen, in plaats van ze te laten bepalen door de vrijemarktkrachten. Een andere benadering is dat bedrijven een erkende prijsleider volgen; wanneer de leider de prijzen verhoogt, zullen de anderen volgen.
Het dilemma van de gevangene
Het belangrijkste probleem waarmee deze bedrijven worden geconfronteerd, is dat elk bedrijf een prikkel heeft om vals te spelen; als alle bedrijven in het oligopolie overeenkomen om gezamenlijk het aanbod te beperken en de prijzen hoog te houden, dan kan elk bedrijf substantiële omzet van de andere halen door de overeenkomst te verbreken en de andere te ondermijnen. Dergelijke concurrentie kan worden gevoerd door middel van prijzen, of eenvoudigweg doordat het individuele bedrijf zijn eigen op de markt gebrachte productie uitbreidt.
Speltheoretici hebben modellen ontwikkeld voor deze scenario’s, die een soort prisoner’s dilemma vormen. Wanneer kosten en baten in evenwicht zijn, zodat geen enkel bedrijf uit de groep wil breken, wordt dit beschouwd als de Nash-evenwichtstoestand voor oligopolies. Dit kan worden bereikt door contractuele of marktvoorwaarden, wettelijke beperkingen of strategische relaties tussen leden van het oligopolie die de bestraffing van bedriegers mogelijk maken.
Bedrijven in een oligopolie profiteren van prijsafspraken, het gezamenlijk vaststellen van prijzen of onder leiding van één bedrijf in het stel, in plaats van te vertrouwen op de krachten van de vrije markt om dit te doen.
Speciale overwegingen
Het is interessant om op te merken dat zowel het probleem van het in stand houden van een oligopolie als het probleem van het coördineren van de actie tussen kopers en verkopers in het algemeen op de markt betrekking heeft op het vormgeven van de uitbetalingen voor verschillende dilemma’s van gevangenen en gerelateerde coördinatiespellen die zich in de loop van de tijd herhalen. Dientengevolge kunnen veel van dezelfde institutionele factoren die de ontwikkeling van markteconomieën vergemakkelijken door het probleem van prisoner’s dilemma’s onder marktdeelnemers te verminderen, zoals veilige handhaving van contracten, culturele voorwaarden van hoog vertrouwen en wederkerigheid, en laissez-faire economisch beleid ook mogelijk helpen bij het aanmoedigen en in stand houden van oligopolies.
Overheden reageren soms op oligopolies met wetten tegen prijsafspraken en samenspanning. Toch kan een kartel prijsafspraken maken als ze buiten het bereik of met de zegen van regeringen opereren. De OPEC is hiervan een voorbeeld, aangezien het een kartel is van olieproducerende staten zonder overkoepelende autoriteit. Als alternatief zoeken en lobbyen oligopolies in gemengde economieën vaak voor gunstig overheidsbeleid om te opereren onder de regulering of zelfs direct toezicht van overheidsinstanties.
Veel Gestelde Vragen
Wat is een oligopolie?
Een oligopolie is wanneer een zeer klein aantal bedrijven significante controle uitoefenen over een bepaalde markt. Samen kunnen deze bedrijven de prijzen beheersen door met elkaar samen te werken, wat uiteindelijk leidt tot niet-concurrerende prijzen op de markt. Andere nadelige effecten van een oligopolie zijn onder meer het beperken van nieuwkomers op de markt en verminderde innovatie. Oligopolies zijn gevonden in de olie-industrie, spoorwegmaatschappijen, draadloze vervoerders en big tech.
Wat is een voorbeeld van een huidig oligopolie?
Een maatstaf die laat zien of er een oligopolie aanwezig is, is de concentratieratio, die de grootte van bedrijven berekent in vergelijking met hun bedrijfstak. Gevallen waarin een hoge concentratieverhouding aanwezig is, zijn onder meer massamedia. Hier wordt 90% van de media in de VS gedicteerd door vijf bedrijven: NBC Universal, Walt Disney, Time Warner, Viacom CBS en News Corporation. Ondertussen beheersen twee bedrijven binnen Big Tech smartphonebesturingssystemen: Google Android en Apple iOS.
Is de Amerikaanse luchtvaartindustrie een oligopolie?
Met slechts vier bedrijven die vanaf 2019 70% van alle binnenlandse vluchten in de VS beheren, heeft het gesuggereerd dat de luchtvaartsector een oligopolie is. De vier bedrijven zijn Delta Airlines, United Airlines Holdings, Southwest Airlines en American Airlines. Interessant is dat in 1978 de Airline Deregulation Act werd opgelegd, waardoor de Civil Aeronautics Board de mogelijkheid werd ontnomen om de industrie te reguleren. Voorafgaand aan die tijd werkte de luchtvaartsector als een openbaar nutsbedrijf, terwijl de tariefprijzen 20 jaar voordat de deregulering werd ingevoerd, waren gedaald.