Prijsplafond
Wat is een prijsplafond?
Een prijsplafond is het gemandateerde maximumbedrag dat een verkoper mag rekenen voor een product of dienst. Meestal bij wet vastgelegd, worden prijsplafonds doorgaans alleen toegepast op basisproducten zoals voedsel en energieproducten wanneer dergelijke goederen onbetaalbaar worden voor gewone consumenten. Sommige gebieden hebben huurplafonds om huurders te beschermen tegen snel stijgende tarieven voor woningen.
Een prijsplafond is in wezen een vorm van prijscontrole. Prijsplafonds kunnen voordelig zijn om essentiële zaken betaalbaar te maken, althans tijdelijk. Economen vragen zich echter af hoe gunstig dergelijke plafonds op de lange termijn zijn.
De basisprincipes van prijsplafonds
Prijsplafonds lijken voor de consument natuurlijk een goede zaak, maar er kleven ook nadelen aan. Zeker, de kosten dalen op korte termijn, wat de vraag kan stimuleren. Producenten moeten echter een manier vinden om de prijs- (en winst) controles te compenseren. Ze kunnen de levering rantsoeneren, de productie of productiekwaliteit terugschroeven of extra kosten in rekening brengen voor (voorheen gratis) opties en functies. Als gevolg hiervan vragen economen zich af hoe efficiënt prijsplafonds kunnen zijn om de meest kwetsbare consumenten tegen hoge kosten te beschermen of zelfs überhaupt te beschermen.
Een breder en meer theoretisch bezwaar tegen prijsplafonds is dat ze een buitenkanseffect veroorzaken voor de samenleving. Deze term om een economische tekortkoming te beschrijven, veroorzaakt door een inefficiënte toewijzing van middelen, die het evenwicht van een markt verstoort en ertoe bijdraagt dat deze inefficiënter wordt.
Belangrijkste leerpunten
- Een prijsplafond is een soort prijsbeheersing, meestal door de overheid opgelegd, die het maximumbedrag vaststelt dat een verkoper voor een goed of dienst kan aanrekenen.
- Hoewel ze nietjes op korte termijn betaalbaar maken voor de consument, hebben prijsplafonds vaak nadelen op de lange termijn, zoals tekorten, extra kosten of producten van mindere kwaliteit.
- Economen maken zich zorgen dat prijsplafonds een buitenkanseffect veroorzaken, waardoor deze inefficiënter wordt.
Huur plafonds
Huurcontroles zijn een vaak genoemd voorbeeld van de ondoelmatigheid van prijscontroles. In de jaren veertig werden ze op grote schaal geïmplementeerd in New York City en andere steden in de staat New York in een poging om na het einde van de Tweede Wereldoorlog een voldoende aanbod van betaalbare woningen in stand te houden. Ze gingen door in een iets minder beperkte vorm, huurstabilisatie genaamd, tot in de jaren zestig.
Volgens critici is het feitelijke effect echter geweest dat het totale aanbod van beschikbare huurwoningen is verminderd, wat op zijn beurt heeft geleid tot nog hogere prijzen op de markt.
Verder zeggen sommige huisvestingsanalisten dat gecontroleerde huurprijzen verhuurders ook ontmoedigen om over de benodigde fondsen te beschikken, of op zijn minst de nodige uitgaven te doen om huurwoningen te behouden of te verbeteren, wat leidt tot een verslechtering van de kwaliteit van huurwoningen.
Het tegenovergestelde van een prijsplafond is een prijsbodem, die een minimumprijs vaststelt waartegen een product of dienst kan worden verkocht.
Voorbeeld uit de praktijk van een prijsplafond
In de jaren zeventig legde de Amerikaanse regering prijsplafonds op voor benzine na enkele scherpe stijgingen van de olieprijzen. Als gevolg hiervan ontstonden snel tekorten. De lage gereguleerde prijzen, zo werd aangevoerd, waren een belemmering voor binnenlandse oliemaatschappijen om de productie op te voeren (of zelfs te handhaven), zoals nodig was om onderbrekingen in de olietoevoer vanuit het Midden-Oosten tegen te gaan.
Omdat de voorraden achterbleven, ontstonden er tekorten en werd rantsoenering vaak opgelegd via regelingen zoals wisseldagen waarin alleen auto’s met oneven en even nummerplaten zouden worden bediend. Die lange wachttijden legden kosten op voor de economie en automobilisten door gederfde lonen en andere negatieve economische gevolgen.
De vermeende economische verlichting van gecontroleerde gasprijzen werd ook gecompenseerd door enkele nieuwe uitgaven. Sommige benzinestations probeerden de gederfde inkomsten te compenseren door voorheen optionele diensten, zoals het wassen van de voorruit, een verplicht onderdeel van het tanken te maken en legden daarvoor kosten in rekening.
De consensus van economen is dat de consument in alle opzichten beter af zou zijn geweest als er nooit controles waren toegepast. Als de regering de prijzen gewoon had laten stijgen, zo betogen ze, zouden de lange rijen bij benzinestations zich misschien nooit hebben ontwikkeld en de toeslagen nooit opgelegd. Oliemaatschappijen zouden de productie hebben opgevoerd vanwege de hogere prijzen, en consumenten, die nu een sterkere prikkel hadden om gas te besparen, zouden hun rijgedrag hebben beperkt of zuinigere auto’s hebben gekocht.