Kapitalistische versus socialistische economieën: wat is het verschil?
Kapitalistische versus socialistische economieën: een overzicht
Kapitalisme en socialisme zijn economische systemen die landen gebruiken om hun economische hulpbronnen te beheren en hun productiemiddelen te reguleren.
In de Verenigde Staten is het kapitalisme altijd het heersende systeem geweest. Het wordt gedefinieerd als een economisch systeem waarin particulieren of bedrijven, in plaats van de overheid, de productiefactoren bezitten en controleren: ondernemerschap, kapitaalgoederen, natuurlijke hulpbronnen en arbeid. Het succes van het kapitalisme is afhankelijk van een vrije markteconomie, aangedreven door vraag en aanbod.
Met het socialisme worden alle legale productie- en distributiebeslissingen genomen door de overheid, waarbij individuen afhankelijk zijn van de staat voor voedsel, werkgelegenheid, gezondheidszorg en al het andere. De overheid bepaalt, in plaats van de vrije markt, de hoeveelheid output of het aanbod en de prijsniveaus van deze goederen en diensten.
Communistische landen, zoals China, Noord-Korea en Cuba, neigen naar socialisme, terwijl West-Europese landen de voorkeur geven aan kapitalistische economieën en een middenweg proberen te vinden. Maar zelfs in hun uitersten hebben beide systemen hun voor- en nadelen.
Belangrijkste leerpunten
- Kapitalisme en socialisme zijn economische systemen die landen gebruiken om hun economische hulpbronnen te beheren en hun productiemiddelen te reguleren.
- Kapitalisme is gebaseerd op individueel initiatief en geeft de voorkeur aan marktmechanismen boven overheidsingrijpen, terwijl socialisme gebaseerd is op overheidsplanning en beperkingen op het privé-beheer van hulpbronnen.
- Aan zichzelf overgelaten, hebben economieën de neiging om elementen van beide systemen te combineren: het kapitalisme heeft zijn vangnetten ontwikkeld, terwijl landen als China en Vietnam wellicht op weg zijn naar volwaardige markteconomieën.
Kapitalisme
In kapitalistische economieën spelen regeringen een minimale rol bij de beslissing wat ze produceren, hoeveel ze produceren en wanneer ze produceren, waarbij ze de kosten van goederen en diensten aan de marktkrachten overlaten. Wanneer ondernemers openingen in de markt zien, haasten ze zich naar binnen om het vacuüm op te vullen.
Het kapitalisme is gebaseerd op een vrijemarkteconomie, dat wil zeggen een economie die goederen en diensten distribueert volgens de wetten van vraag en aanbod. De wet van de vraag zegt dat een grotere vraag naar een product een stijging van de prijzen voor dat product betekent. Tekenen van een grotere vraag leiden doorgaans tot een hogere productie. Het grotere aanbod helpt de prijzen zodanig te egaliseren dat alleen de sterkste concurrenten overblijven. Concurrenten proberen de meeste winst te maken door hun goederen voor zo veel mogelijk te verkopen en de kosten laag te houden.
Een ander onderdeel van het kapitalisme is de vrije werking van de kapitaalmarkten. Vraag en aanbod bepalen de eerlijke prijzen voor aandelen, obligaties, derivaten, valuta’s en grondstoffen.
In zijn baanbrekende werk,An Inquiry into the Nature and cause of the Wealth of Nations, beschreef econoom Adam Smith de manieren waarop mensen gemotiveerd worden om in hun eigen belang te handelen. Deze tendens dient als basis voor het kapitalisme, waarbij de onzichtbare hand van de markt dient als het evenwicht tussen concurrerende tendensen. Doordat markten de productiefactoren verdelen in overeenstemming met vraag en aanbod, kan de overheid zich beperken tot het opstellen en handhaven van fair play regels.
1:43
Socialisme en gecentraliseerde planning
In socialistische economieën worden belangrijke economische beslissingen niet aan de markten overgelaten of door eigenbelangrijke individuen genomen. In plaats daarvan beslist de regering – die een groot deel van de hulpbronnen van de economie bezit of controleert – wat, wanneer en hoe er wordt geproduceerd. Deze benadering wordt ook wel “gecentraliseerde planning” genoemd.
Voorstanders van het socialisme beweren dat het gedeelde eigendom van hulpbronnen en de impact van sociale planning een gelijkere verdeling van goederen en diensten en een eerlijkere samenleving mogelijk maken.
Zowel het communisme als het socialisme verwijzen naar linkse economische stromingen die tegen het kapitalisme zijn. Het socialisme was echter enkele decennia vóór de publicatie van het ‘Communistisch Manifest’, een invloedrijk pamflet uit 1848 van Karl Marx en Friedrich Engels. Socialisme is toleranter dan puur communisme, dat geen rekening houdt met privébezit.
Belangrijkste verschillen
In kapitalistische economieën hebben mensen sterke prikkels om hard te werken, de efficiëntie te vergroten en superieure producten te produceren. Door vindingrijkheid en innovatie te belonen, maximaliseert de markt economische groei en individuele welvaart, terwijl de consument een verscheidenheid aan goederen levert. Door de productie van gewenste goederen aan te moedigen en de productie van ongewenste of onnodige goederen te ontmoedigen, reguleert de markt zichzelf, waardoor er minder ruimte overblijft voor overheidsbemoeienis en wanbeheer.
Maar onder het kapitalisme, omdat marktmechanismen mechanisch zijn, in plaats van normatief, en agnostisch met betrekking tot sociale effecten, zijn er geen garanties dat aan de basisbehoeften van elke persoon zal worden voldaan. Markten creëren ook cycli van hoogconjunctuur en laten in een onvolmaakte wereld “vriendjeskapitalisme”, monopolies en andere middelen toe om het systeem te bedriegen of te manipuleren.
In socialistische samenlevingen wordt in de basisbehoeften voorzien; Het belangrijkste voordeel van een socialistisch systeem is dat de mensen die eronder leven een sociaal vangnet krijgen.
In theorie wordt economische ongelijkheid verminderd, samen met economische onzekerheid. Er wordt gezorgd voor basisbenodigdheden. De overheid kan zelf de goederen produceren die mensen nodig hebben om in hun behoeften te voorzien, zelfs als de productie van die goederen geen winst oplevert. Onder het socialisme is er meer ruimte voor waardeoordelen, met minder aandacht voor berekeningen met winst en niets dan winst.
Socialistische economieën kunnen ook efficiënter zijn, in die zin dat er minder behoefte is om goederen te verkopen aan consumenten die ze misschien niet nodig hebben, waardoor er minder geld wordt uitgegeven aan productpromotie en marketinginspanningen.
Speciale overwegingen
Socialisme klinkt meer medelevend, maar het heeft zijn tekortkomingen. Een nadeel is dat mensen minder hebben om naar te streven en zich minder verbonden voelen met de vruchten van hun inspanningen. Nu al in hun basisbehoeften is voorzien, hebben ze minder prikkels om te innoveren en de efficiëntie te verhogen. Als gevolg hiervan zijn de motoren van economische groei zwakker.
Opnieuw een aanval op het socialisme? Overheidsplanners en planningsmechanismen zijn niet onfeilbaar of onvergankelijk. In sommige socialistische economieën zijn er tekorten aan zelfs de meest essentiële goederen. Omdat er geen vrije markt is om aanpassingen te vergemakkelijken, kan het systeem zichzelf niet zo snel of zo goed reguleren.
Gelijkheid is een andere zorg. In theorie is iedereen gelijk onder het socialisme. In de praktijk ontstaan hiërarchieën en bevinden partijfunctionarissen en goed verbonden individuen zich in een betere positie om favoriete goederen te ontvangen.