Staatsrisico
Wat is soeverein risico?
Soevereine risico is de kans dat de schatkist van een nationale overheid of de centrale bank in gebreke zal blijven op hun staatsschuld, of anders de uitvoering van regels of beperkingen die aanzienlijk zal verminderen of af aan de waarde van de vreemde valuta forex contracten.
Belangrijkste leerpunten
- Staatsrisico is het potentieel dat de regering van een land haar staatsschuld niet nakomt door haar rente of aflossingen niet te voldoen.
- Het staatsschuldrisico is doorgaans laag, maar kan verliezen veroorzaken voor beleggers in obligaties waarvan de emittenten economische problemen doormaken, wat kan leiden tot een staatsschuldencrisis.
- Sterke centrale banken kunnen het gepercipieerde en feitelijke risico van overheidsschuld verminderen, waardoor de financieringskosten voor die landen op hun beurt dalen.
- Staatsrisico kan ook rechtstreeks van invloed zijn op forextraders die contracten aanhouden die worden ingewisseld voor de valuta van dat land.
Staatsrisico uitgelegd
Staatsrisico is de kans dat een vreemde natie ofwel niet zal voldoen aan de aflossing van schulden of niet zal voldoen aan de betalingen of verplichtingen van de staatsschulden. Naast het risico voor obligatiehouders van staatsschulden, is het soevereine risico een van de vele unieke risico’s waarmee een belegger wordt geconfronteerd bij het aanhouden van forexcontracten (andere dergelijke risico’s zijn onder meer valutarisico, renterisico, prijsrisico en liquiditeitsrisico ).
Staatsrisico’s komen in vele vormen voor, hoewel iedereen die met een soeverein risico wordt geconfronteerd, op de een of andere manier aan het buitenland wordt blootgesteld. Valutahandelaren en investeerders lopen het risico dat een buitenlandse centrale bank haar monetair beleid wijzigt, zodat het de valutatransacties beïnvloedt. Als een land bijvoorbeeld besluit om zijn beleid te wijzigen van een van een gekoppelde valuta naar een van een valutavloat, verandert dit de voordelen voor valutahandelaren. Staatsrisico bestaat ook uit politiek risico dat ontstaat wanneer een vreemde natie weigert te voldoen aan een eerdere betalingsovereenkomst, zoals het geval is bij staatsschuld.
Staatsrisico heeft ook gevolgen voor persoonlijke investeerders. Er is altijd een risico verbonden aan het bezitten van een financiële zekerheid als de uitgevende instelling in het buitenland woont. Een Amerikaanse investeerder loopt bijvoorbeeld een soeverein risico wanneer hij investeert in een in Zuid-Amerika gevestigd bedrijf. Er kan een situatie ontstaan als dat Zuid-Amerikaanse land besluit het bedrijf of de hele industrie te nationaliseren, waardoor de investering waardeloos wordt, tenzij er een redelijke vergoeding wordt betaald aan de investeerders.
Mogelijkheid om te betalen
Het vermogen van een overheid om te betalen is een functie van haar economische positie. Een land met een sterke economische groei, een beheersbare schuldenlast, een stabiele munt, effectieve belastinginning en een gunstige demografie zal waarschijnlijk zijn schuld kunnen terugbetalen. Dit vermogen komt meestal tot uiting in een hoge kredietwaardigheid van de grote kredietbeoordelaars. Een land met een negatieve economische groei, een hoge schuldenlast, een zwakke munt, weinig vermogen om belastingen te innen en een ongunstige demografie kan zijn schuld wellicht niet terugbetalen.
Bereidheid om te betalen
De bereidheid van een regering om haar schuld terug te betalen is vaak een functie van haar politieke systeem of regeringsleiderschap. Een regering kan besluiten haar schuld niet terug te betalen, ook al heeft ze daartoe de mogelijkheid. Wanbetaling vindt meestal plaats na een regeringswisseling of in landen met een instabiele regering. Dit maakt analyse van politieke risico’s een cruciaal onderdeel van het beleggen in staatsobligaties. Ratingbureaus houden rekening met de bereidheid om te betalen en met het vermogen om te betalen bij de beoordeling van staatskrediet.
Naast het uitgeven van obligaties op externe schuldmarkten, vragen veel landen kredietbeoordelingen van de grootste en meest vooraanstaande kredietbeoordelaars om het vertrouwen van beleggers in hun staatsschuld aan te moedigen.
Geschiedenis van soevereine risico’s
In de middeleeuwen financierden koningen vaak oorlogen en legers door te lenen van de heerschappij of de burgerij van het land. Toen oorlogen duurden, zou het rijk zijn schulden niet nakomen, waardoor veel geldschieters in de kou zouden blijven staan. Helaas hadden schuldeisers vanwege de macht van de monarchie weinig verhaal om hun schulden in te vorderen.
Dit soort soevereine risico’s werd in de 17e eeuw voor het eerst gemutualiseerd met de oprichting van de Bank of England (BoE). De BoE werd in 1694 opgericht als een particuliere instelling, met de bevoegdheid om geld in te zamelen voor de overheid door de uitgifte van obligaties. Het oorspronkelijke doel was om de oorlog tegen Frankrijk te helpen financieren. De BoE fungeerde ook als een commerciële bank die deposito’s innam. In 1844 gaf de Bank Charter Act haar voor het eerst een monopolie op de uitgifte van bankbiljetten in Engeland en Wales, waarmee een belangrijke stap werd gezet in de richting van een moderne centrale bank. Als geldschieter van de koning minimaliseerde de BoE het soevereine risico van Engeland en stond de natie de komende eeuwen toe om tegen zeer lage rentetarieven te lenen.
Soeverein risico in de moderne tijd
Snel vooruit naar de jaren zestig was een tijd van verminderde financiële beperkingen. Grensoverschrijdende valuta begonnen van eigenaar te veranderen toen internationale banken meer leningen aan ontwikkelingslanden verstrekten. Deze leningen hielpen ontwikkelingslanden bij het vergroten van hun export naar de ontwikkelde wereld, en er werden grote bedragen in Amerikaanse dollars gestort bij Europese banken.
Opkomende economieën werden aangemoedigd om de dollars te lenen die in Europese banken zaten om extra economische groei te financieren. De meeste ontwikkelingslanden bereikten echter niet het niveau van economische groei dat de banken hadden verwacht, waardoor het onmogelijk was om de in Amerikaanse dollar luidende schulden af te lossen. Het uitblijven van aflossing zorgde ervoor dat deze opkomende economieën hun staatsleningen voortdurend herfinancieren, waardoor de rentetarieven opliepen.
Veel van deze ontwikkelingslanden waren meer rente en hoofdsom verschuldigd dan hun totale bruto binnenlands product (bbp) waard was. Dit leidde tot devaluatie van de binnenlandse valuta en verminderde invoer in de ontwikkelde wereld, waardoor de inflatie toenam.
Voorbeeld: Griekse staatsschuldencrisis
Er zijn tekenen van een soortgelijk soeverein risico in de 21e eeuw. De Griekse economie leed onder de last van de hoge schuldenlast, wat leidde tot de Griekse overheidsschuldencrisis, die een golfeffect had in de rest van de Europese Unie. Het internationale vertrouwen in het vermogen van Griekenland om zijn staatsschuld terug te betalen, nam af, waardoor het land gedwongen werd strikte reddingsrondes, onder de uitdrukkelijke eis dat het land financiële hervormingen en meer bezuinigingsmaatregelen zou doorvoeren. De Griekse schuld was op een gegeven moment verplaatst naar de status van junk. Landen die reddingsfondsen ontvingen, moesten als onderdeel van de leningsovereenkomsten het hoofd bieden aan bezuinigingsmaatregelen die bedoeld waren om de groei van de overheidsschuld te vertragen.
De Europese staatsschuldencrisis was een periode waarin verschillende Europese landen te maken kregen met de ineenstorting van financiële instellingen, hoge staatsschulden en snel stijgende ineenstorting van het IJslandse banksysteem en verspreidde zich in 2009 vooral naar Portugal, Italië, Ierland, Griekenland en Spanje. Het leidde tot een verlies van vertrouwen in Europese bedrijven en economieën.
De crisis werd uiteindelijk beheerst door de financiële garanties van Europese landen, die vreesden voor de ineenstorting van de euro en financiële besmetting, en door het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Ratingbureaus verlaagden de schulden van verschillende landen in de eurozone.