De financiële crisis van 2007-2008 in een overzicht
De financiële crisis van 2007-2008 was jaren in de maak. Tegen de zomer van 2007 lieten de financiële markten over de hele wereld tekenen zien dat de afrekening te laat was voor een jarenlange eetbui op goedkoop krediet. Twee Bear Stearns hedgefondsen waren ingestort, BNP Paribas waarschuwde investeerders dat ze misschien geen geld zouden kunnen opnemen van twee van zijn fondsen, en de Britse bank Northern Rock stond op het punt om noodfinanciering te zoeken bij de Bank of England.
Maar ondanks de waarschuwingssignalen vermoedden maar weinig investeerders dat de ergste crisis in bijna acht decennia op het punt stond het wereldwijde financiële systeem te overspoelen, de reuzen van Wall Street op hun knieën bracht en de Grote Recessie in gang zette.
Het was een epische financiële en economische ineenstorting die veel gewone mensen hun baan, hun spaargeld, hun huis of alle drie kostte.
Belangrijkste leerpunten
- De financiële crisis van 2007-2009 begon jaren eerder met goedkope kredieten en lakse kredietvoorwaarden die een huizenzeepbel aanwakkeren.
- Toen de zeepbel barstte, bleven financiële instellingen voor biljoenen dollars aan bijna waardeloze investeringen in subprime-hypotheken achter.
- Miljoenen Amerikaanse huiseigenaren waren meer schuldig aan hun hypotheken dan hun huizen waard waren.
- De grote recessie die daarop volgde, kostte velen hun baan, hun spaargeld of hun huis.
- De ommekeer begon begin 2009 nadat de beruchte reddingsoperatie van Wall Street de banken in stand hield en de economie langzaam herstartte.
De zaden van de crisis zaaien
De kiemen van de financiële crisis werden gezaaid tijdens jaren van lage rentetarieven en losse kredietvoorwaarden die een huizenprijszeepbel in de VS en elders hebben aangewakkerd.
Het begon zoals gewoonlijk met goede bedoelingen. Geconfronteerd met het uiteenspatten van de dot-com bubble, een reeks van boekhoudschandalen, en de federal funds rate van 6,5% mei 2000 tot 1% in juni 2003. Het doel was om de economie een boost te geven door tegen lage tarieven geld beschikbaar te stellen voor bedrijven en consumenten.
Het resultaat was een opwaartse spiraal in huizenprijzen doordat leners profiteerden van de lage hypotheekrentes. Zelfs subprime-leners, mensen met een slechte of geen kredietgeschiedenis, konden de droom van het kopen van een huis realiseren.
De banken verkochten die leningen vervolgens aan Wall Street-banken, die ze verpakten in financiële instrumenten met een laag risico, zoals door hypotheek gedekte effecten en door onderpand gedekte schuldverplichtingen (CDO’s). Al snel ontwikkelde zich een grote secundaire markt voor het uitgeven en distribueren van subprime-leningen.
Om banken meer risico’s te laten nemen, versoepelde de Securities and Exchange Commission (SEC) in oktober 2004 de netto kapitaalvereisten voor vijf investeringsbanken: Goldman Sachs (NYSE: GS), Merrill Lynch (NYSE: MER), Lehman Brothers, Bear Stearns, en Morgan Stanley (NYSE: MS). Dat gaf hen de vrijheid om hun initiële investeringen tot 30 keer of zelfs 40 keer te benutten.
Tekenen van problemen
Uiteindelijk begonnen de rentetarieven te stijgen en bereikte het eigenwoningbezit een verzadigingspunt. De Fed begon de rente in juni 2004 te verhogen en twee jaar later had de Federal Funds-rente 5,25% bereikt, waar hij bleef tot augustus 2007.
Er waren vroege tekenen van nood. In 2004 had het eigenwoningbezit in de VS een piek bereikt van 69,2%. Toen, begin 2006, begonnen de huizenprijzen te dalen.
Dit veroorzaakte grote problemen voor veel Amerikanen. Hun huizen waren minder waard dan ze ervoor betaalden. Ze konden hun huizen niet verkopen zonder geld verschuldigd te zijn aan hun geldschieters. Als ze hypotheken hadden met een aanpasbare rente, stegen hun kosten naarmate de waarde van hun huis daalde. De meest kwetsbare subprime-leners zaten vast met hypotheken die ze überhaupt niet konden betalen.
Volgens de nieuwsdienst van Reuters heeft New Century Financial in 2006 voor bijna $ 60 miljard aan leningen verdiend. In 2007 heeft het faillissementsbescherming aangevraagd.
Toen 2007 van start ging, vroeg de ene subprime-geldschieter na de andere het faillissement aan. In februari en maart gingen meer dan 25 subprime-kredietverstrekkers ten onder. In april heeft New Century Financial, gespecialiseerd in subprime-leningen, het faillissement aangevraagd en de helft van zijn personeelsbestand ontslagen.
In juni stopte Bear Stearns de aflossingen in twee van zijn hedgefondsen, waardoor Merrill Lynch $ 800 miljoen aan activa van de fondsen in beslag nam.
Zelfs dit waren kleine zaken vergeleken met wat er de komende maanden zou gebeuren.
Augustus 2007: De dominostenen beginnen te vallen
In augustus 2007 werd duidelijk dat de financiële markten de subprimecrisis niet konden oplossen en dat de problemen tot ver buiten de Amerikaanse grenzen weergalmden.
De interbancaire markt die ervoor zorgt dat geld over de hele wereld blijft bewegen, is volledig bevroren, grotendeels uit angst voor het onbekende. Northern Rock moest de Bank of England benaderenvoor noodfinanciering vanwege een liquiditeitsprobleem. In oktober 2007 werd de Zwitserse bank UBS de eerste grote bank die verliezen aankondigde – $ 3,4 miljard – uit subprime-gerelateerde investeringen.
In de komende maanden zouden de Federal Reserve en andere centrale banken gecoördineerde actie ondernemen om miljarden dollars aan leningen te verstrekken aan de wereldwijde kredietmarkten, die tot stilstand kwamen toen de activaprijzen daalden. Ondertussen hadden financiële instellingen moeite om de waarde in te schatten van de biljoenen dollars aan nu giftige, door hypotheek gedekte effecten die in hun boeken stonden.
Maart 2008: The Demise of Bear Stearns
Tegen de winter van 2008 bevond de Amerikaanse economie zich in een regelrechte recessie en naarmate de liquiditeitsstrijd van financiële instellingen voortduurde, gingen de aandelenmarkten over de hele wereld het meest onderuit sinds de terroristische aanslagen van 11 september.
In januari 2008 verlaagde de Fed haar referentierente met driekwart procentpunt – de grootste verlaging in een kwart eeuw, omdat ze de economische terugval trachtte te vertragen.
Het slechte nieuws bleef van alle kanten binnenstromen. In februari werd de Britse regering gedwongen Northern Rock te nationaliseren. In maart stortte de wereldwijde investeringsbank Bear Stearns, een pijler van Wall Street uit 1923, in elkaar en werd overgenomen door JPMorgan Chase voor centen op de dollar.
September 2008: De val van Lehman Brothers
Tegen de zomer van 2008 verspreidde het bloedbad zich over de financiële sector. IndyMac Bank werd een van de grootste banken die ooit in de VS failliet gingen, en de twee grootste hypotheekverstrekkers van het land, Fannie Mae en Freddie Mac, waren in beslag genomen door de Amerikaanse regering.
Toch markeerde de ineenstorting van de eerbiedwaardige Wall Street-bank Lehman Brothers in september het grootste bankroet in de geschiedenis van de VS en werd voor velen een symbool van de verwoesting veroorzaakt door de wereldwijde financiële crisis.
Diezelfde maand bevonden de financiële markten zich in een vrije val, waarbij de belangrijkste Amerikaanse indices enkele van hun grootste verliezen ooit leden. De Fed, het ministerie van Financiën, het Witte Huis en het Congres hadden moeite om een alomvattend plan voor te stellen om het bloeden te stoppen en het vertrouwen in de economie te herstellen.
De nasleep
Het reddingspakket van Wall Street werd in de eerste week van oktober 2008 goedgekeurd.
Het pakket omvatte vele maatregelen, zoals een enorme aankoop door de overheid van “giftige activa”, een enorme investering in aandelen van banken en financiële levenslijnen voor Fannie Mae en Freddie Mac.
$ 440 miljard
Het bedrag dat de overheid heeft uitgegeven via het Troubled Asset Relief Program (TARP). Het kreeg $ 442,6 miljard terug nadat activa die tijdens de crisis waren gekocht, met winst werden doorverkocht.
De publieke verontwaardiging was wijdverbreid. Het bleek dat bankiers werden beloond voor het roekeloos aanjagen van de economie. Maar het bracht de economie weer op gang. Ook moet worden opgemerkt dat de investeringen in de banken volledig met rente door de overheid werden terugverdiend.
De overgang van het reddingspakket stabiliseerde de aandelenmarkten, die in maart 2009 de bodem bereikten en vervolgens begonnen aan de langste bullmarkt in zijn geschiedenis.
Toch waren de economische schade en het menselijk leed enorm. De werkloosheid bereikte 10%. Ongeveer 3,8 miljoen Amerikanen verloren hun huis door verhinderingen.
Over Dodd-Frank
De meest ambitieuze en controversiële poging om te voorkomen dat een dergelijke gebeurtenis opnieuw zou plaatsvinden, was de goedkeuring van de Dodd-Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act in 2010. Wat de financiële kant betreft, beperkte de wet enkele van de risicovollere activiteiten van de grootste banken, verhoogde overheidstoezicht op hun activiteiten, en dwong hen grotere kasreserves aan te houden. Aan de consumentenkant probeerde het de roofkredieten terug te dringen.
In 2018 waren sommige delen van de wet teruggedraaid door de Trump-regering, hoewel een poging tot een meer algemene ontmanteling van de nieuwe regelgeving in de Amerikaanse Senaat mislukte.
Die regelgeving is bedoeld om te voorkomen dat een crisis vergelijkbaar met de gebeurtenis van 2007-2008 zich opnieuw voordoet.
Wat niet betekent dat er in de toekomst geen nieuwe financiële crisis zal zijn. Bellen zijn periodiek opgetreden, in ieder geval sinds de jaren 1630 Dutch Tulip Bubble.
Veelgestelde vragen over financiële crisis in 2008
De financiële crisis van 2007-2008 was een wereldwijde gebeurtenis, niet een die beperkt was tot de levendige economie van de VS. De Ierse economie viel van een klif. Portugal en Spanje leden onder extreme werkloosheid. De ervaring van elke natie was anders en complex. Hier zijn enkele van de factoren die een rol spelen in de VS.
Wat was de oorzaak van de financiële crisis van 2008?
Er waren verschillende onderling samenhangende factoren aan het werk.
Ten eerste zorgden lage rentetarieven en lage kredietnormen voor een huizenprijszeepbel en moedigden ze miljoenen aan om meer te lenen dan ze konden om huizen te kopen die ze zich niet konden veroorloven.
De banken en subprime-kredietverstrekkers hielden het tempo bij door hun hypotheken op de secundaire markt te verkopen om zo geld vrij te maken om meer hypotheken te verstrekken.
De financiële firma’s die deze hypotheken kochten, verpakten ze in bundels, of “tranches”, en verkochten ze aan investeerders als door hypotheek gedekte effecten. Toen het faillissement van de hypotheek begon, merkten de laatste kopers dat ze waardeloos papier in handen hadden.
Wie is verantwoordelijk voor de grote recessie?
Veel economen geven het grootste deel van de schuld aan een laks hypotheekbeleid waardoor veel consumenten veel meer konden lenen dan ze zich konden veroorloven. Maar er is genoeg schuld om rond te gaan, waaronder:
- De roofzuchtige geldschieters die het eigenwoningbezit op de markt brachten aan mensen die de hypotheken die ze kregen onmogelijk konden terugbetalen.
- De investeringsgoeroes die die slechte hypotheken kochten en ze in bundels rolden om aan investeerders door te verkopen.
- De bureaus die deze hypotheekbundels de hoogste investeringsbeoordelingen hebben gegeven, maken dat ze veilig lijken.
- De investeerders die de ratings niet checkten, of er gewoon voor zorgden om de bundels aan andere investeerders uit te laden voordat ze opbliezen.
Welke banken faalden in 2008?
Het totale aantal bankfaillissementen als gevolg van de financiële crisis kan niet worden onthuld zonder dit eerst te melden: geen enkele deposant bij een Amerikaanse bank verloor een cent aan een bankfaillissement.
Dat gezegd hebbende, zijn volgens de Federal Reserve van Cleveland tussen 2008 en 2015 meer dan 500 banken failliet gegaan, vergeleken met een totaal van 25 in de voorgaande zeven jaar. De meeste waren kleine regionale banken en ze werden allemaal overgenomen door andere banken, samen met de rekeningen van hun deposanten.
De grootste mislukkingen waren niet de banken in de traditionele Main Street-zin, maar investeringsbanken die zich richtten op institutionele beleggers. Deze omvatten met name Lehman Brothers en Bear Stearns. Lehman Brothers werd een reddingsoperatie door de overheid geweigerd en sloot de deuren. JPMorgan Chase kocht de ruïnes van Bear Stearns goedkoop.
Wat betreft de grootste van de grote banken, waaronder JPMorgan Chase, Goldman Sachs, Bank of American en Morgan Stanley, ze waren allemaal, zoals bekend, ‘ too big to fail’. Ze namen het reddingsgeld aan, betaalden het terug aan de regering en kwamen groter dan ooit tevoorschijn na de recessie.
Wie heeft er geld verdiend tijdens de financiële crisis van 2008?
Een aantal slimme investeerders verdienden geld aan de crisis, vooral door stukken uit het wrak op te rapen.
- Warren Buffett investeerde miljarden in bedrijven, waaronder Goldman Sachs en General Electric, uit een mix van motieven die patriottisme en winst combineerden.
- Hedgefondsmanager John Paulson verdiende veel geld met weddenschappen tegen de Amerikaanse huizenmarkt toen de bubbel zich vormde, en verdiende vervolgens veel meer geld met wedden op het herstel nadat het de bodem had bereikt.
- Investeerder Carl Icahn bewees zijn talent op het gebied van markttiming door voor, tijdens en na de crisis casino-eigendommen te verkopen en te kopen.
Het komt neer op
Bellen doen zich de hele tijd voor in de financiële wereld. De prijs van een aandeel of een andere grondstof kan worden opgeblazen boven de intrinsieke waarde ervan. Meestal beperkt de schade zich tot verliezen voor een paar overenthousiaste kopers.
De financiële crisis van 2007-2008 was een ander soort zeepbel. Zoals slechts een paar anderen in de geschiedenis, werd het zo groot dat het, toen het barstte, hele economieën beschadigde en miljoenen mensen pijn deed, waaronder velen die niet speculeerden in door hypotheek gedekte effecten.