Renationalisatie
Wat is renationalisatie?
De term “renationalisatie” verwijst naar het proces waarbij activa of bedrijfstakken die voorheen werden geprivatiseerd, weer in overheidseigendom worden gebracht. Renationalisering komt vaak voor in sectoren die nodig zijn voor een goede werking van het land of waar monopolies moeten ontstaan. Hoewel de redenen waarom regeringen renationaliseren vaak uiteenlopen, zijn ze bijna altijd gebaseerd op economische of politieke factoren. Renationalisatie komt veel voor bij nutsbedrijven en transportbedrijven.
Belangrijkste leerpunten
- Renationalisatie is het proces waarbij activa of bedrijfstakken die voorheen werden geprivatiseerd, weer in overheidseigendom worden gebracht.
- Dit komt vaak voor in sectoren die nodig zijn om het land goed te laten functioneren of waar monopolies moeten ontstaan.
- Wanneer een overheid de controle over een privébedrijf hervat, neemt ze de verantwoordelijkheid voor alles op zich, inclusief haar winsten en schulden.
- Renationalisatie kan een risico vormen voor investeerders die aandelen kopen in de industrieën van een ontwikkelingsland.
Hoe renationalisatie werkt
Overheden nemen vaak privébedrijven over om economische of politieke redenen. Dit proces staat bekend als nationalisatie. Soms kunnen de leiders van de natie besluiten om deze bedrijven weer om te zetten in privé-entiteiten om geld te besparen, de operationele efficiëntie te vergroten en het publiek veel sneller van goederen en diensten te voorzien. Dit wordt privatisering genoemd.
Maar er komt een tijd dat deze particuliere bedrijven – die ooit openbaar waren – weer door de overheid worden overgenomen. De industrie noemt dit renationalisering.
Renationalisatie vindt plaats om verschillende redenen. Zoals hierboven vermeld, kunnen regeringen geprivatiseerde bedrijven terugnemen om de activiteiten te stroomlijnen. Ze kunnen deze entiteiten ook terugnemen als zich een monopolie ontwikkelt.
Wanneer een bedrijf zo groot wordt, domineert het de sector en krijgt het bijna volledige controle over de markt. Dit verstikt de concurrentie en houdt andere bedrijven uit de markt. Het dominante bedrijf kan dan naar eigen goeddunken de prijzen verhogen.
Wanneer een overheid de controle over een privébedrijf hervat, neemt ze de verantwoordelijkheid voor alles op zich, inclusief haar winsten en schulden. De winsten zijn bestemd voor het creëren en financieren van nieuw onderzoek, sociale diensten en andere overheidsprogramma’s. Als het overgenomen bedrijf beursgenoteerd is, moet het eerst van de notering worden gehaald voordat het door de overheid kan worden overgenomen.
Onteigening is het proces van nationalisatie of renationalisatie in tijden van oorlog of revolutie zonder enige compensatie voor de vorige eigenaars.
Renationalisatie kan een risico vormen voor investeerders die aandelen kopen in de industrieën van een ontwikkelingsland. Ontwikkelingslanden kunnen beginnen met het privatiseren van industrieën en activa die voorheen onder nationale controle stonden en voor het eerst buitenlandse investeringen toestaan.
Renationalisering kan plaatsvinden als de privatisering niet werkt of als er politieke instabiliteit heerst. In dat geval is het grootste risico dat er weinig of geen compensatie wordt gegeven aan de vorige eigenaren, zoals aandeelhouders.
Voorbeeld uit de echte wereld
De ervaring in Argentinië dient als een schoolvoorbeeld van renationalisering. Onder president Juan Perón werden veel van de industrieën van het land genationaliseerd. Vanaf de jaren negentig begon de regering met een programma om een groot aantal nationale activa te privatiseren , waaronder radio, televisie, telefoon, tolwegen, wegen en spoorwegen, de nationale luchtvaartmaatschappij, staal, petrochemie, scheepsbouw, elektriciteit en waterkrachtcentrales, olie en gas, hypotheekleningen en het openbare pensioenstelsel.
Het proces van renationalisatie begon stukje bij beetje met nieuw politiek leiderschap in het begin van de jaren 2000 en na slecht beheer in enkele van de geprivatiseerde industrieën. De post- en radiodienst van Argentinië werden hernationaliseerd, gevolgd door de watervoorziening, het sanitaire systeem en de scheepswerven van het land. De nationale luchtvaartmaatschappij – Aerolíneas Argentinas – het pensioenfonds, de nationale oliemaatschappij en de spoorlijn gingen even later dezelfde route.
De resultaten van deze stappen zijn op zijnzachtst gezegdtraumatisch voor aandeelhouders. Argentinië namin 2012 in het algemeen belang51% van de aandelen van zijn grootste olieproducent, YPF, over op grond van een onteigeningswet. Deze aandelen waren in handen van de Spaanse oliemaatschappij Repsol SA. De aandelen van YPF en Repsol waren verstoord, hoewel de Spaanse oliemaatschappij later wel een financiële schikking ontving van de Argentijnse regering.
Over de voordelen van de renationalisatie van YPF kan worden gedebatteerd. In 2012 had het bedrijf een omzet van $ 14,8 miljard. Sindsdien zijn de inkomsten op dat niveau redelijk stabiel gebleven, met een piek van $ 17,6 miljard in 2017 en een daling tot $ 14 miljard in 2019.