Bubbel
Wat is een luchtbel?
Een zeepbel is een economische cyclus die wordt gekenmerkt door de snelle escalatie van de marktwaarde, met name in de prijs van activa. Deze snelle inflatie wordt gevolgd door een snelle waardedaling, of een samentrekking, die soms een “crash” of een “bubble burst” wordt genoemd.
Meestal wordt een zeepbel gecreëerd door een sterke stijging van de activaprijzen die wordt aangedreven door uitbundig marktgedrag. Tijdens een zeepbel worden activa doorgaans verhandeld tegen een prijs, of binnen een prijsvork, die veel hoger is dan de intrinsieke waarde van het actief (de prijs komt niet overeen met de basisprincipes van het actief).
De oorzaak van bellen wordt betwist door economen; sommige economen zijn het er zelfs niet mee eens dat zeepbellen überhaupt voorkomen (op basis van het feit dat activaprijzen vaak afwijken van hun intrinsieke waarde). Bubbels worden echter meestal pas achteraf geïdentificeerd en bestudeerd, nadat er een enorme prijsdaling heeft plaatsgevonden.
Hoe een bubbel werkt
Een economische zeepbel doet zich voor wanneer de prijs van een goed ver boven de werkelijke waarde van het artikel stijgt. Bubbels worden doorgaans toegeschreven aan een verandering in het gedrag van beleggers, hoewel er wordt gedebatteerd over de oorzaak van deze gedragsverandering.
Bubbels op aandelenmarkten en economieën zorgen ervoor dat middelen worden overgedragen aan gebieden met snelle groei. Aan het einde van een bubbel worden grondstoffen weer verplaatst, waardoor de prijzen leeglopen.
De Japanse economie beleefde in de jaren tachtig een zeepbel nadat de banken in het land gedeeltelijk waren gedereguleerd. Dit veroorzaakte een enorme stijging van de prijzen van onroerend goed en aandelenkoersen. De dotcom-boom, ook wel de dot-com-zeepbel genoemd, was eind jaren negentig een zeepbel op de aandelenmarkt. Het werd gekenmerkt door buitensporige speculatie in internetgerelateerde bedrijven. Tijdens de dotcom-boom kochten mensen technologieaandelen tegen hoge prijzen – in de overtuiging dat ze die tegen een hogere prijs konden verkopen – totdat het vertrouwen verloren was en er een grote marktcorrectie plaatsvond.
Belangrijkste leerpunten
- Een zeepbel is een economische cyclus die wordt gekenmerkt door de snelle escalatie van de marktwaarde, met name in de prijs van activa.
- Deze snelle inflatie wordt gevolgd door een snelle waardedaling, of een samentrekking, die soms een “crash” of een “bubble burst” wordt genoemd.
- Bubbels worden doorgaans toegeschreven aan een verandering in het gedrag van beleggers, hoewel er wordt gedebatteerd over de oorzaak van deze gedragsverandering.
Het onderzoek van de Amerikaanse econoom Hyman P. Minsky helpt de ontwikkeling van financiële instabiliteit te verklaren en geeft één verklaring voor de kenmerken van financiële crises. Door zijn onderzoek identificeerde Minsky vijf fasen in een typische kredietcyclus. Hoewel zijn theorieën decennia lang grotendeels onder de radar bleven, zorgde de subprime-hypotheekcrisis van 2008 voor hernieuwde belangstelling voor zijn formuleringen, die ook helpen om enkele patronen van een zeepbel te verklaren.
Verplaatsing
Deze fase vindt plaats wanneer investeerders een nieuw paradigma beginnen op te merken, zoals een nieuw product of nieuwe technologie, of historisch lage rentetarieven. Dit kan in principe alles zijn dat hun aandacht trekt.
Boom
De prijzen beginnen te stijgen. Daarna krijgen ze nog meer vaart naarmate meer investeerders de markt betreden. Dit maakt het toneel klaar voor de giek. Er is een algemeen gevoel dat ze er niet in slagen om in te springen, waardoor nog meer mensen activa gaan kopen.
Euforie
Wanneer de euforie toeslaat en de activaprijzen omhoogschieten, zou je kunnen zeggen dat de voorzichtigheid van beleggers meestal uit het raam wordt gegooid.
Winst nemen
Uitzoeken wanneer de luchtbel zal barsten is niet eenvoudig; Zodra een luchtbel is gebarsten, wordt deze niet meer opgeblazen. Maar iedereen die de vroege waarschuwingssignalen kan herkennen, zal geld verdienen door posities te verkopen.
Paniek
Activaprijzen veranderen van koers en dalen (soms net zo snel als ze stijgen). Beleggers willen ze tegen elke prijs liquideren. Activaprijzen dalen omdat het aanbod de vraag overtreft.
Voorbeelden van bubbels
De recente geschiedenis omvat twee zeer consequente bubbels: de dot-com-bubbel van de jaren negentig en de huizenbubbel tussen 2007 en 2008. De eerste geregistreerde speculatieve bubbel, die in Nederland plaatsvond van 1634 tot 1637, biedt een illustratieve les die van toepassing is op de modern.
Tulp Mania
Hoewel het misschien absurd lijkt te suggereren dat een bloem een hele economie ten val zou kunnen brengen, is dat precies wat er in het begin van de 17e eeuw in Nederland gebeurde. De handel in tulpenbollen kwam aanvankelijk per ongeluk op gang. Een botanicus haalde tulpenbollen uit Constantinopel en plantte ze voor zijn eigen wetenschappelijk onderzoek. Buren stalen toen de bollen en begonnen ze te verkopen. De rijken begonnen enkele van de zeldzamere variëteiten te verzamelen als een luxegoed. Naarmate hun vraag toenam, stegen de prijzen van bloembollen. Sommige zeldzame soorten tulpen hadden astronomische prijzen.
Bollen werden geruild voor alles met een voorraad van waarde, inclusief huizen en arealen. Op het hoogtepunt had tulpenmanie zo’n razernij gecreëerd dat er van de ene op de andere dag fortuinen werden verdiend. De oprichting van een futuresbeurs, waar tulpen werden gekocht en verkocht via contracten zonder daadwerkelijke levering, voedde de speculatieve prijzen.
De zeepbel barstte toen een verkoper een grote aankoop met een koper regelde en de koper niet kwam opdagen. Op dat moment was het duidelijk dat prijsstijgingen onhoudbaar waren. Dit veroorzaakte een paniek die door heel Europa verspreidde en de waarde van elke tulpenbol daalde tot een fractie van de recente prijs. De Nederlandse autoriteiten kwamen tussenbeide om de paniek te bedaren door contracthouders voor 10 procent van de contractwaarde van hun contract te laten bevrijden. Uiteindelijk gingen zowel edelen als leken fortuinen verloren.
Dot-Com-zeepbel
De dotcom-zeepbel werd gekenmerkt door een stijging van de aandelenmarkten die werd aangewakkerd door investeringen in internet- en technologiebedrijven. Het is ontstaan uit een combinatie van speculatieve investeringen en de overvloed aan durfkapitaal dat in startende bedrijven terechtkomt. Investeerders begonnen in de jaren negentig geld te steken in internetstartups, in de uitdrukkelijke hoop dat ze winstgevend zouden zijn.
Naarmate de technologie vorderde en het internet begon te worden gecommercialiseerd, hielpen startende bedrijven in de internet- en technologiesector bij het aanwakkeren van de stijging van de aandelenmarkt die in 1995 begon. De daaropvolgende zeepbel werd gevormd door goedkoop geld en gemakkelijk kapitaal. Veel van deze bedrijven hebben nauwelijks winst gemaakt of zelfs maar een aanzienlijk product. Hoe dan ook, ze waren in staat om beursintroducties (IPO’s) aan te bieden. Hun aandelenkoersen kenden ongelooflijke hoogtepunten, wat een razernij veroorzaakte onder geïnteresseerde beleggers.
Maar toen de markt piekte, ontstond paniek onder beleggers. Dit leidde tot een verlies van ongeveer 10% op de aandelenmarkt. Het kapitaal dat ooit gemakkelijk te verkrijgen was, begon op te drogen; bedrijven met miljoenen marktkapitalisatie werden in zeer korte tijd waardeloos. Aan het einde van het jaar 2001 was een groot deel van de openbare dotcom-bedrijven failliet gegaan.
Amerikaanse huisvestingsbel
De Amerikaanse huizenbubbel was een vastgoedzeepbel die halverwege de jaren 2000 meer dan de helft van de Verenigde Staten trof. Het was gedeeltelijk het resultaat van de dot-com-bubbel. Toen de markten begonnen te crashen, begonnen de waarden in onroerend goed te stijgen. Tegelijkertijd begon de vraag naar eigenwoningbezit bijna alarmerend te groeien. De rentetarieven begonnen te dalen. Een gelijktijdige kracht was een milde benadering van de kredietverstrekkers; dit betekende dat bijna iedereen huiseigenaar kon worden.
Banken verlaagden hun vereisten om te lenen en begonnen hun rentetarieven te verlagen. Hypotheken met variabele rente (ARM’s) werden favoriet, met lage introductietarieven en herfinancieringsopties binnen drie tot vijf jaar. Veel mensen begonnen huizen te kopen en sommige mensen lieten ze omdraaien voor winst. Maar toen de aandelenmarkt weer begon te stijgen, begonnen ook de rentetarieven te stijgen. Voor huiseigenaren met ARM’s begonnen hun hypotheken tegen hogere tarieven te herfinancieren. De waarde van deze huizen nam een duikvlucht, wat leidde tot een uitverkoop van door hypotheek gedekte effecten (MBS’en). Dit leidde uiteindelijk tot een omgeving die resulteerde in miljoenen dollars aan wanbetalingen op hypotheken.