Hoofdvlucht

Wat is Capital Flight?

Kapitaalvlucht is een grootschalige uittocht van financiële activa en kapitaal uit een land als gevolg van gebeurtenissen zoals politieke of economische instabiliteit, devaluatie van valuta of het opleggen van kapitaalcontroles. Kapitaalvlucht kan legaal zijn, zoals het geval is wanneer buitenlandse investeerders kapitaal terug naar hun thuisland repatriëren, of illegaal, wat gebeurt in economieën met kapitaalcontroles die de overdracht van activa uit het land beperken. Kapitaalvlucht kan een zware last zijn voor armere landen, aangezien het gebrek aan kapitaal de economische groei belemmert en kan leiden tot een lagere levensstandaard. Paradoxaal genoeg zijn de meest open economieën het minst kwetsbaar voor kapitaalvlucht, aangezien transparantie en openheid het vertrouwen van investeerders in de langetermijnvooruitzichten van dergelijke economieën vergroten.

Inzicht in Capital Flight

De term “kapitaalvlucht” omvat een aantal situaties. Het kan verwijzen naar een uittocht van kapitaal, hetzij uit één land, uit een hele regio of uit een groep landen met vergelijkbare fundamenten. Het kan worden veroorzaakt door een landspecifieke gebeurtenis of door een macro-economische ontwikkeling die een grootschalige verschuiving in de voorkeuren van beleggers veroorzaakt. Het kan ook van korte duur zijn of tientallen jaren duren.

Valutadevaluatie is vaak de trigger voor grootschalige – en legale – kapitaalvlucht, aangezien buitenlandse investeerders uit dergelijke landen vluchten voordat hun activa te veel waarde verliezen. Dit fenomeen deed zich voor tijdens de Aziatische crisis van 1997, hoewel buitenlandse investeerders naar deze landen terugkeerden voordat hun valuta stabiliseerden en de economische groei hervatte.

Vanwege het schrikbeeld van kapitaalvlucht geven de meeste landen de voorkeur aan directe buitenlandse investeringen (FDI) in plaats van buitenlandse portefeuille-investeringen (FPI). FDI betreft immers langetermijninvesteringen in fabrieken en ondernemingen in een land, en kan op korte termijn buitengewoon moeilijk te liquideren zijn. Aan de andere kant kunnen portefeuille-investeringen worden geliquideerd en kunnen de opbrengsten binnen enkele minuten worden gerepatrieerd, waardoor deze kapitaalbron vaak wordt beschouwd als ‘hot money’.

Kapitaalvlucht kan ook worden aangewakkerd door ingezeten investeerders die bang zijn voor overheidsbeleid dat de economie ten val zal brengen. Ze kunnen bijvoorbeeld beginnen te investeren in buitenlandse markten, als er een populistische leider wordt gekozen met een versleten retoriek over protectionisme, of als de lokale munt het gevaar loopt abrupt te worden gedevalueerd. In tegenstelling tot het vorige geval, waarin buitenlands kapitaal zijn weg terugvindt wanneer de economie weer opengaat, kan dit soort vlucht ertoe leiden dat kapitaal langdurig in het buitenland blijft. De uitstroom van de Chinese yuan, toen de regering haar munt devalueerde, deed zich na 2015 verschillende keren voor.

In een omgeving met lage rentetarieven kunnen “carry trades” – waarbij wordt geleend in valuta’s met een lage rente en beleggen in activa met een potentieel hoger rendement, zoals aandelen uit opkomende markten en junkbonds – ook leiden tot kapitaalvlucht. Dit zou gebeuren als de rentetarieven eruit zien alsof ze hoger zouden kunnen gaan, waardoor speculanten zich bezighouden met grootschalige verkoop van opkomende markten en andere speculatieve activa, zoals werd gezien in het late voorjaar van 2013.

Tijdens periodes van marktvolatiliteit is het niet ongebruikelijk dat de uitdrukkingen kapitaalvlucht en vlucht naar kwaliteit door elkaar worden gebruikt. Terwijl kapitaalvlucht misschien het beste de volledige terugtrekking van kapitaal vertegenwoordigt, spreekt vlucht naar kwaliteit doorgaans tot beleggers die overschakelen van risicovollere activa met een hoger rendement naar veiligere en minder risicovolle alternatieven.

Hoe gaan regeringen om met kapitaalvlucht?

De effecten van kapitaalvlucht kunnen variëren op basis van de mate en het soort afhankelijkheid die overheden hebben van buitenlands kapitaal. De Aziatische crisis van 1997 is een voorbeeld van een ernstiger effect als gevolg van kapitaalvlucht. Tijdens de crisis veroorzaakten snelle devaluaties van de valuta door de Aziatische tijgers een kapitaalvlucht die op zijn beurt resulteerde in een domino-effect van instortende aandelenkoersen over de hele wereld.

Volgens sommige rekeningen zijn de internationale aandelen als gevolg van de crisis met maar liefst 60 procent gedaald.  Het IMF kwam tussenbeide en verstrekte overbruggingsleningen aan de getroffen economieën. Om hun economie op peil te houden, kochten de landen ook Amerikaanse staatsobligaties. In tegenstelling tot de Aziatische financiële crisis was het vermeende effect van een devaluatie van de Chinese yuan in 2015 die resulteerde in kapitaaluitstroom relatief milder, met een gerapporteerde daling van slechts 8 procent op de aandelenmarkt van Shanghai.

Overheden gebruiken meerdere strategieën om met de nasleep van kapitaalvlucht om te gaan. Ze voeren bijvoorbeeld kapitaalcontroles in die de stroom van hun valuta buiten het land beperken. Maar dit is misschien niet altijd een optimale oplossing, omdat het de economie verder kan drukken en kan leiden tot grotere paniek over de gang van zaken. Daarnaast kan de ontwikkeling van supranationale technologische innovaties, zoals bitcoin, helpen om dergelijke controles te omzeilen.

De andere veelgebruikte tactiek van regeringen is het ondertekenen van belastingverdragen met andere rechtsgebieden. Een van de belangrijkste redenen waarom kapitaalvlucht een aantrekkelijke optie is, is dat het overmaken van geld niet leidt tot fiscale sancties. Door het duur te maken om grote sommen contant geld over de grens over te dragen, kunnen landen een deel van de voordelen van dergelijke transacties wegnemen.

Overheden verhogen ook de rentetarieven om de lokale valuta aantrekkelijk te maken voor investeerders. Het algehele effect is een stijging van de waardering van de valuta. Maar een rentestijging maakt import ook duur en verhoogt de totale kosten van zakendoen. Een ander domino-effect van hogere rentetarieven is meer inflatie.

Voorbeeld van illegale kapitaalvlucht

Illegale kapitaalvlucht vindt over het algemeen plaats in landen met strikte kapitaal- en valutacontroles. Zo bedroeg de kapitaalvlucht van India in de jaren zeventig en tachtig miljarden dollars als gevolg van strenge valutacontroles. Het land liberaliseerde zijn economie in de jaren negentig en maakte een ommekeer in deze kapitaalvlucht toen buitenlands kapitaal de heroplevende economie binnenstroomde.

Kapitaalvlucht kan ook plaatsvinden in kleinere landen die worden geteisterd door politieke onrust of economische problemen. Argentinië kampt bijvoorbeeld al jaren met een kapitaalvlucht als gevolg van een hoge inflatie en een verschuivende binnenlandse munt.