Besmetting
Wat is besmetting?
Een besmetting is de verspreiding van een economische crisis van de ene markt of regio naar de andere en kan zowel op nationaal als internationaal niveau voorkomen. Besmetting kan optreden omdat veel van dezelfde goederen en diensten, met name arbeids- en kapitaalgoederen, op veel verschillende markten kunnen worden gebruikt en omdat vrijwel alle markten via monetaire en financiële systemen met elkaar zijn verbonden.
De reële en nominale onderlinge verbindingen van markten kunnen dienen als buffer voor de economie tegen economische schokken, of als een mechanisme om schokken te verspreiden en zelfs te vergroten. Het laatste geval is typisch wat economen en andere commentatoren besmetting noemen, met een negatieve connotatie die het effect vergelijkt met de verspreiding van een ziekte.
Belangrijkste leerpunten
- Een besmetting is de verspreiding van een economische crisis van de ene markt of regio naar de andere en kan zowel op nationaal als internationaal niveau voorkomen.
- Omdat markten onderling afhankelijk zijn, kunnen gebeurtenissen op de ene markt invloed hebben op andere markten.
- Wanneer markten robuust zijn, kan dit negatieve economische schokken opvangen; wanneer markten kwetsbaar zijn, kan dit negatieve schokken versterken, zoals de verspreiding van een ziekte.
- Meestal geassocieerd met kredietzeepbellen en financiële crises, kunnen besmettingen zich manifesteren als een crash op de ene markt, wat leidt tot een crash op andere markten.
Besmetting begrijpen
Besmetting wordt doorgaans geassocieerd met de verspreiding van economische crises over een markt, activaklasse of geografische regio; een vergelijkbaar effect kan optreden bij de verspreiding van economische gieken. Besmettingen komen zowel wereldwijd als in eigen land voor, maar ze zijn meer prominente verschijnselen geworden naarmate de wereldeconomie is gegroeid, economieën binnen bepaalde geografische regio’s meer met elkaar verbonden zijn geraakt en economieën meer financieel zijn geworden.
Veel academici en analisten beschouwen besmetting als primair symptomatisch voor de onderlinge afhankelijkheid van de mondiale financiële markten.
Besmettingen worden meestal geassocieerd met financiële crises en kunnen zich manifesteren als negatieve externe effecten van de ene crashende markt naar de andere. Op een binnenlandse markt kan het gebeuren als een grote bank het grootste deel van zijn activa snel verkoopt en het vertrouwen in andere grote banken dienovereenkomstig daalt. In principe vindt hetzelfde proces plaats wanneer internationale markten instorten, waarbij grensoverschrijdende investeringen en handel bijdragen aan een domino-effect van nauw gecorreleerde regionale valuta’s, zoals in de crisis van 1997 toen de Thaise baht instortte.
Dit keerpunt, waarvan de wortels meer lagen dan de in dollar luidende schulden in de regio, breidde zich snel uit naar nabijgelegen Oost-Aziatische landen, wat resulteerde in wijdverbreide valuta- en marktcrises in de regio. De gevolgen van de crisis troffen ook de opkomende markten in Latijns-Amerika en Oost-Europa, wat een indicatie is van het vermogen van besmettingen om zich snel buiten de regionale markten te verspreiden.
Waarom vindt er besmetting plaats?
Alle markten in een economie zijn op de een of andere manier met elkaar verbonden. Van de consumentenkant zijn veel consumptiegoederen elkaars vervangers of complementen. Van de producentenkant kunnen de inputs voor elk bedrijf elkaar vervangen en aanvullen, en de arbeid en het kapitaal dat een bedrijf nodig heeft, kunnen min of meer nuttig zijn in verschillende soorten industrieën en markten. In financiële zin gebruiken de verschillende markten in een economie over het algemeen allemaal hetzelfde soort geld en zijn ze grotendeels afhankelijk van dezelfde soorten financiële instellingen om de stroom van goederen en diensten door de economie te vergemakkelijken.
Dit betekent dat elke moderne economie een enorm en complex web is van onderling afhankelijke relaties tussen producenten, consumenten en financiers op alle markten. Veranderingen in de onderliggende omstandigheden die vraag en aanbod op een bepaalde markt bepalen, zullen effecten hebben die overslaan naar andere gerelateerde markten. Afhankelijk van de structuur en de omstandigheden van de economie, kan dit haar meer of minder veerkrachtig maken voor economische schokken.
Wat maakt economieën vatbaarder voor besmetting
Wanneer markten robuust en flexibel zijn, kunnen de effecten van een negatieve economische schok op één markt worden gespreid over vele verwante markten op een manier die de impact van deelnemers op een bepaalde markt verkleint. Stel je voor dat je een stalen kogellager op een trampoline laat vallen. De impact wordt verspreid door de verweven draden van de trampoline en gedempt door de veren waaraan hij is bevestigd, zonder het materiaal te beschadigen.
Aan de andere kant, wanneer markten kwetsbaar of rigide zijn, kan een sterk genoeg negatieve schok op de ene markt er niet alleen voor zorgen dat die markt faalt, maar ook ernstige schade toebrengen aan andere markten, en misschien wel de hele economie. Stel je in dit geval voor dat je hetzelfde stalen kogellager op een grote ruit laat vallen. Het kan niet alleen het glas breken op het punt van inslag, maar ook scheuren verspreiden of zelfs het hele raam versplinteren. Dit is wat er gebeurt bij een economische besmetting, waarbij een grote schok op één markt scheuren verspreidt of een hele economie kapot maakt.
Dit betekent dat de belangrijkste factor die de economische besmetting tussen markten drijft, de robuustheid (of kwetsbaarheid) en flexibiliteit van die markten is. Markten die sterk afhankelijk zijn van schulden; waar deelnemers afhankelijk zijn van een bepaald product of andere input; of wanneer de omstandigheden een soepele aanpassing van prijzen en hoeveelheden verhinderen, zullen de in- en uittreding van deelnemers en aanpassingen aan bedrijfsmodellen of operaties kwetsbaarder en minder flexibel zijn.
Hoe kwetsbaarder en inflexibeler een bepaalde markt is, des te meer zal deze onderhevig zijn aan een negatieve schok. Bovendien is het zo dat hoe kwetsbaarder en inflexibeler markten in het algemeen zijn, hoe groter de kans dat een negatieve schok op de ene markt zich zal ontwikkelen tot een besmetting tussen markten.
Naast de robuustheid (of kwetsbaarheid) van de afzonderlijke markten zelf, zijn ook de schaal en intensiteit van verbindingen tussen verschillende markten van belang. Markten die niet of slechts zwak met elkaar verbonden zijn, zullen schokken niet zo goed onderling overbrengen.
Gebruik de analogie van hierboven en stel je voor dat je een stalen kogellager op een dozijn eieren laat vallen. Het zal een of twee eieren volledig verbrijzelen, maar de rest volledig ongedeerd laten. Dit is echter een tweesnijdend zwaard; het vermijden van onderlinge verbindingen tussen markten betekent ook het verminderen van de omvang en reikwijdte van de arbeidsverdeling over een economie en de daaruit voortvloeiende voordelen uit de handel.
Een korte geschiedenis van financiële besmetting
De term werd voor het eerst bedacht tijdens de crisis op de Aziatische financiële markten in 1997, maar het fenomeen was al veel eerder functioneel duidelijk. De wereldwijde Grote Depressie, veroorzaakt door de Amerikaanse beurscrash van 1929, blijft een bijzonder treffend voorbeeld van de gevolgen van besmetting in een economisch geïntegreerde wereldeconomie met een zware schuldenlast.
Na de financiële crisis in Azië begonnen wetenschappers te onderzoeken hoe eerdere financiële crises zich over de nationale grenzen verspreidden, en ze concludeerden dat de “negentiende eeuw in vrijwel elk decennium sinds 1825 periodieke internationale financiële crises kende”. In dat jaar breidde een bankencrisis die zijn oorsprong vond in Londen zich uit naar de rest van Europa en uiteindelijk Latijns-Amerika. In een patroon dat zich sindsdien herhaalt, lagen de wortels van de crisis in de uitbreiding van de schuldenlast via het mondiale financiële systeem.
Nadat een groot deel van Latijns-Amerika in het begin van de 19e eeuw uit Spanje was bevrijd, schonken speculanten in Europa krediet op het continent. Investeringen in Latijns-Amerika werden een speculatieve zeepbel en in 1825 verhoogde de Bank of England (BoE), uit angst voor massale uitstroom van goud, haar discontovoet, wat op zijn beurt leidde tot een beurscrash. De daaropvolgende paniek verspreidde zich naar het vasteland van Europa.