Entiteiten buiten de balanstelling: een inleiding
Entiteiten buiten de balans zijn activa of schulden die niet op de balans van een bedrijf voorkomen. Beleggers gebruiken balansen om de activa en passiva van een bedrijf te begrijpen en om de financiële gezondheid ervan te evalueren. Omdat activa beter zijn dan passiva, willen bedrijven meer activa en minder passiva op hun balans hebben en zullen ze hun verplichtingen onderbrengen in entiteiten buiten de balans.
Inzicht in entiteiten buiten de balanstelling
Entiteiten buiten de balanstelling stellen bedrijven in staat activa of schulden van hun balans te verwijderen. Olieboorbedrijven richten bijvoorbeeld vaak dochterondernemingen buiten de balans op als een manier om olie-exploratieprojecten te financieren.
Een moedermaatschappij kan een dochteronderneming opzetten en deze verzelfstandigen door een controlerend belang (of het hele bedrijf) aan investeerders te verkopen. Deze verkoop zou winst opleveren voor de moedermaatschappij, terwijl het potentiële risico van het falen van de nieuwe onderneming op de investeerders zou worden overgedragen. Na de transactie verschijnt de dochteronderneming niet meer op de balans van de moedermaatschappij.
Gevaren van entiteiten buiten de balanstelling
Maar al te vaak worden entiteiten buiten de balans gebruikt om de winsten kunstmatig op te drijven en bedrijven financieel veiliger te maken dan ze in werkelijkheid zijn. Een complexe en verwarrende reeks investeringsvehikels – inclusief maar niet beperkt tot door onderpand gedekte schuldverplichtingen, subprime-hypotheekbewijzen en kredietverzuimswaps – wordt gebruikt om schulden van bedrijfsbalansen te verwijderen. De moedermaatschappij vermeldt de opbrengsten van de verkoop van deze items als activa, maar vermeldt de financiële verplichtingen die ermee gepaard gaan niet als passiva.
Denk bijvoorbeeld aan leningen van een bank. Wanneer ze worden uitgegeven, worden de leningen doorgaans als een actief in de boeken van de bank bewaard. Als die leningen echter worden gesecuritiseerd en als beleggingen worden verkocht, wordt de gesecuritiseerde schuld (waarvoor de bank aansprakelijk is) niet bij de bank bewaard. Deze boekhoudkundige manoeuvre helpt de aandelenkoers van de uitgevende firma en verhoogt kunstmatig de winst, waardoor CEO’s krediet kunnen claimen voor een solide balans en als gevolg daarvan enorme bonussen kunnen oogsten.
Een geschiedenis van fraude
Het Enron schandaal was een van de eerste ontwikkelingen die het gebruik van entiteiten buiten de balanstelling onder de publieke aandacht bracht. In het geval van Enron zou het bedrijf een actief bouwen zoals een energiecentrale en onmiddellijk de verwachte winst op zijn boeken zetten, ook al had het er geen cent mee verdiend. Als de inkomsten van de energiecentrale lager waren dan het verwachte bedrag, zou het bedrijf in plaats van het verlies te nemen, deze activa overdragen aan een bedrijf buiten de boeken, waar het verlies niet zou worden gerapporteerd.
De hele banksector nam deel aan dezelfde praktijk, vaak door het gebruik van credit default swaps (CDS). De praktijk was zo gewoon dat slechts 10 jaar na de introductie van de CDS door JPMorgan in 1997, het uitgroeide tot een geschatte omzet van $ 45 biljoen, volgens de International Swaps and Derivatives Association. Dat is meer dan twee keer zo groot als de Amerikaanse aandelenmarkt, en pas het begin, aangezien de CDS-markt later meer dan $ 60 biljoen zou bedragen.
Het gebruik van hefboomwerking maakt het onderwerp van entiteiten buiten de balanstelling nog ingewikkelder. Overweeg een bank die $ 1.000 te investeren heeft. Dit bedrag kan worden geïnvesteerd in 10 aandelen van een aandeel dat voor $ 100 per aandeel wordt verkocht. Of de bank zou de $ 1.000 in vijf optiecontracten kunnen investeren, waardoor ze de controle zou krijgen over 500 aandelen in plaats van slechts 10. Deze praktijk zou heel gunstig uitpakken als de aandelenkoers stijgt, en behoorlijk rampzalig als de prijs daalt.
Pas deze situatie nu toe op banken tijdens de kredietcrisis en hun gebruik van CDS-instrumenten, waarbij u in gedachten moet houden dat sommige bedrijven leverage ratio’s van 30 tegen 1 hadden. Toen hun weddenschappen slecht werden, moesten Amerikaanse belastingbetalers tussenbeide komen om de bedrijven te redden om te voorkomen dat ze failliet zouden gaan. De financiële goeroes die de mislukkingen orkestreerden, behielden hun winst en lieten de belastingbetalers achter met de rekening.
De toekomst van entiteiten buiten de balanstelling
Pogingen om boekhoudregels te veranderen en wetgeving goed te keuren om het gebruik van entiteiten buiten de balanstelling te beperken, veranderen niets aan het feit dat bedrijven nog steeds meer activa en minder passiva op hun balans willen hebben.
Met dit in gedachten blijven ze manieren vinden om de regels te omzeilen. Door wetgeving kan het aantal entiteiten dat niet op de balans staat, afnemen, maar de mazen in de wet zullen blijven bestaan.