Werken met Islamic Finance
Islamitische financiering verwijst naar hoe bedrijven en individuen kapitaal aantrekken in overeenstemming met de sharia of islamitische wetgeving. Het verwijst ook naar de soorten investeringen die onder deze rechtsvorm zijn toegestaan. Islamitisch financieren kan worden gezien als een unieke vorm van maatschappelijk verantwoord beleggen. Deze subbranche van financiën is een groeiend veld. In dit artikel bieden we een overzicht om elementaire informatie te geven en als basis te dienen voor verdere studie.
Het grote plaatje van islamitisch bankieren
Hoewel islamitisch financieren begon in de zevende eeuw, is het sinds het einde van de jaren zestig geleidelijk geformaliseerd. Dit proces werd aangedreven door de enorme olierijkdom die hernieuwde interesse in en vraag naar sharia-conforme producten en praktijken aanwakkerde.
De vroege islamitische kalifaten hadden tijdens de middeleeuwen beter ontwikkelde markteconomieën dan de landen van West-Europa.
Het concept van risicodeling staat centraal in islamitisch bankieren en financieren. Het is essentieel om de rol van risicodeling bij het aantrekken van kapitaal te begrijpen. Tegelijkertijd vereist islamitisch financieren het vermijden van riba (woeker) en gharar (dubbelzinnigheid of misleiding).
Islamitische opvattingen wet leningen met rente betalingen als een relatie die de gunsten geldschieter, die rente op kosten van de kredietnemer kosten. De islamitische wet beschouwt geld als een meetinstrument voor waarde en niet als een bezit op zich. Daarom vereist het dat men niet in staat zou moeten zijn om alleen uit geld inkomsten te ontvangen. Rente wordt als riba beschouwd en een dergelijke praktijk is volgens de islamitische wet verboden. Het is haram, wat verboden betekent, omdat het als woeker en uitbuiting wordt beschouwd. Daarentegen bestaat islamitisch bankieren om de sociaaleconomische doelen van een islamitische gemeenschap te bevorderen.
Dienovereenkomstig bestaat sharia-conforme financiering (halal, wat betekent dat dit is toegestaan) uit bankieren waarbij de financiële instelling deelt in de winst en het verlies van de onderneming die zij onderschrijft. Even belangrijk is het concept van gharar. In een financiële context verwijst gharar naar de dubbelzinnigheid en misleiding die voortkomen uit de verkoop van items waarvan het bestaan onzeker is. Voorbeelden van gharar zijn vormen van verzekering. Dat kan de aankoop van premies zijn om te verzekeren tegen iets dat al dan niet kan gebeuren. Derivaten die worden gebruikt om zich in te dekken tegen mogelijke uitkomsten, zijn een ander type gharar.
De financiering met eigen vermogen van bedrijven is toegestaan, zolang deze bedrijven zich niet bezig houden beperkte bedrijven. Verboden activiteiten zijn onder meer het produceren van alcohol, gokken en het maken van pornografie.
Basisfinancieringsregelingen
Hieronder volgt een kort overzicht van toegestane financieringsarrangementen die vaak voorkomen in islamitisch financieren.
Contracten voor het delen van winst en verlies (Mudarabah)
De islamitische bank bundelt het geld van investeerders en neemt een deel van de winsten en verliezen voor haar rekening. Dit proces wordt afgesproken met de inleggers. Waar investeert de bank in? Er is een groep beleggingsfondsen ontstaan die wordt gescreend op naleving van de sharia. Het filter analyseert bedrijfsbalansen om te bepalen of enige bronnen van inkomsten voor het bedrijf verboden zijn. Bedrijven die te veel schulden hebben of zich bezighouden met verboden bedrijfstakken, zijn uitgesloten. Naast actief beheerde onderlinge fondsen bestaan er ook passieve fondsen. Ze zijn gebaseerd op indices zoals de Dow Jones Islamic Market Index en de FTSE Global Islamic Index.
Afnemende balans gedeeld vermogen
Door het dalende saldo gedeeld eigen vermogen moeten de bank en de investeerder de woning gezamenlijk kopen. Het wordt vaak gebruikt om een huisaankoop te financieren. De bank draagt geleidelijk haar eigen vermogen in de woning over aan de individuele huiseigenaar, wiens betalingen het eigen vermogen van de huiseigenaar vormen.
Lease om te bezitten
Deze regeling is vergelijkbaar met de hierboven beschreven afnemende balans, behalve dat de financiële instelling het meeste, zo niet alle, geld voor het huis ophaalt en ermee instemt het huis aan de uiteindelijke huiseigenaar te verkopen aan het einde van een bepaalde termijn. Een deel van elke betaling gaat naar de huurovereenkomst en het saldo naar de aankoopprijs van het huis.
Verkoop op afbetaling (Murabaha)
Een verkoop op afbetaling begint met een tussenpersoon die de woning koopt met een gratis en duidelijk eigendomsrecht. De tusseninvesteerder komt dan een verkoopprijs overeen met de potentiële koper; deze prijs is inclusief wat winst. De aankoop kan rechtstreeks worden gedaan (forfaitair bedrag) of via een reeks uitgestelde (termijn) betalingen. Deze verkoop op krediet is een acceptabele vorm van financiering en is niet te verwarren met een rentedragende lening.
Leasing (Ijarah)
Leasing, of Ijarah, omvat de verkoop van het recht om een object (vruchtgebruik) voor een bepaalde tijd te gebruiken. Voorwaarde is dat de verhuurder het gehuurde bezit voor de duur van de huurovereenkomst. Een variatie op de huurovereenkomst, ‘ijarah wa’ iqtina, voorziet in het schrijven van een huurovereenkomst waarbij de verhuurder ermee instemt het gehuurde object aan het einde van de huurovereenkomst te verkopen tegen een vooraf bepaalde restwaarde. Deze belofte bindt alleen de verhuurder. De huurder is niet verplicht de zaak af te nemen.
Islamic Forwards (Salam en Istisna)
Dit zijn zeldzame financieringsvormen die voor bepaalde soorten bedrijven worden gebruikt. Dit zijn een uitzondering op gharar. De prijs voor het artikel is vooruitbetaald en het artikel wordt op een bepaald punt in de toekomst geleverd. Omdat er aan tal van voorwaarden moet worden voldaan om dergelijke contracten geldig te maken, is meestal de hulp van een islamitisch juridisch adviseur vereist.
Fundamentele investeringsvehikels
Enkele toegestane islamitische investeringen worden hieronder vermeld.
Aandelen
De sharia-wetgeving staat investeringen in bedrijfsaandelen ( gewone aandelen ) toe, zolang die bedrijven zich niet bezighouden met verboden activiteiten. Er kan in bedrijven worden belegd in aandelen of door directe investeringen ( private equity ).
Islamitische geleerden hebben enkele concessies gedaan aan toegestane bedrijven, aangezien de meeste schulden gebruiken om liquiditeitstekorten aan te pakken (ze lenen) of om overtollig geld te investeren (rentedragende instrumenten). Eén set filters sluit bedrijven uit die rentedragende schulden hebben, rente of andere onzuivere inkomsten ontvangen of schulden verhandelen voor meer dan hun nominale waarde. Verdere destillatie van de bovenstaande schermen zou bedrijven uitsluiten waarvan de schuld / totale activa-ratio gelijk is aan of groter is dan 33%. Bedrijven met “onzuivere plus niet-operationele rente-inkomsten” -inkomsten gelijk aan of groter dan 5% zouden ook worden gescreend. Ten slotte zouden islamitische geleerden bedrijven uitsluiten waarvan de debiteuren / totale activa 45% of meer bedragen.
Vast inkomen
Gepensioneerden die willen dat hun investeringen voldoen aan de principes van de islam, staan voor een dilemma omdat in vastrentende waarden ook riba is opgenomen, wat verboden is. Daarom kunnen specifieke soorten investeringen in onroerend goed een stabiel pensioeninkomen opleveren zonder in strijd te zijn met de sharia-wetgeving. Deze beleggingen kunnen direct of gesecuritiseerd zijn, zoals een gediversifieerd vastgoedfonds.
In een typische ijarah sukuk (leasing obligatie-equivalent), zal de emittent de financiële certificaten verkopen aan een investeerdersgroep. De groep zal de certificaten bezitten alvorens ze terug te verhuren aan de emittent in ruil voor een vooraf bepaald huurrendement. Net als bij de rente op een conventionele obligatie, kan het huurrendement een vaste of variabele rente zijn die is gekoppeld aan een benchmark, zoals London Interbank Offered Rate (LIBOR). De emittent doet een bindende belofte om de obligaties op een toekomstige datum tegen nominale waarde terug te kopen. Special Purpose Vehicles (SPV’s) worden vaak opgezet om als tussenpersoon bij de transactie op te treden.
Een sukuk kan een nieuwe lening zijn, of het kan de sharia-compatibele vervanging zijn van een conventionele obligatie-uitgifte. Volgens een artikel in CFA Magazine met de titel “Islamic Finance: How New Practitioners of Islamic Finance mixen theologie en moderne beleggingstheorie” (2005) kan de uitgifte zelfs liquiditeit genieten door notering op lokale, regionale of mondiale beurzen.
Basisverzekeringsvoertuigen
Traditionele verzekeringen zijn in de islamitische wet niet toegestaan als middel voor risicobeheer. Dat komt omdat het neerkomt op de aankoop van iets met een onzekere uitkomst (een vorm van gharar). Verzekeraars gebruiken ook vastrentende waarden – een soort riba – als onderdeel van hun portefeuillebeheerproces om aan verplichtingen te voldoen.
Een mogelijk alternatief dat aan de sharia voldoet, is coöperatieve (onderlinge) verzekering. Abonnees dragen bij aan een pool van fondsen, die op een sharia-conforme manier worden geïnvesteerd. Fondsen worden aan de pool onttrokken om aan claims te voldoen, en niet-opgeëiste winsten worden onder polishouders verdeeld. Zo’n structuur bestaat niet vaak, dus moslims kunnen indien nodig gebruik maken van bestaande verzekeringsvehikels.
Het komt neer op
Islamitisch financieren is een eeuwenoude praktijk die wereldwijd erkenning krijgt. De ethische en economische principes van islamitisch financieren wekken zelfs belangstelling buiten de moslimgemeenschap. Verwacht, gezien de toenemende ontwikkeling van moslimlanden, dat dit veld een nog snellere evolutie zal ondergaan. Islamitische financiering zal de uitdagingen van het verzoenen van moderne portefeuilletheorie blijven aanpakken.