Kapitalisme
Wat is kapitalisme?
Kapitalisme is een economisch systeem waarin particulieren of bedrijven kapitaalgoederen bezitten. De productie van goederen en diensten is gebaseerd op vraag en aanbod op de algemene markt – bekend als een markteconomie – in plaats van via centrale planning – bekend als een planeconomie of commando-economie.
De puurste vorm van kapitalisme is het vrije markt- of laissez-faire kapitalisme. Hier zijn particulieren ongeremd. Ze kunnen bepalen waar ze investeren, wat ze produceren of verkopen en tegen welke prijzen ze goederen en diensten ruilen. De laissez-faire-marktplaats werkt zonder controles of controles.
Tegenwoordig hanteren de meeste landen een gemengd kapitalistisch systeem dat een zekere mate van overheidsregulering van het bedrijfsleven en eigendom van geselecteerde industrieën omvat.
Kapitalisme begrijpen
Functioneel gezien is het kapitalisme een proces waarmee de problemen van de economische productie en de distributie van hulpbronnen kunnen worden opgelost. In plaats van economische beslissingen te plannen via gecentraliseerde politieke methoden, zoals bij socialisme of feodalisme, vindt economische planning onder het kapitalisme plaats via gedecentraliseerde en vrijwillige beslissingen.
Belangrijkste leerpunten
- Het kapitalisme is een economisch systeem dat wordt gekenmerkt door privébezit van de productiemiddelen, vooral in de industriële sector.
- Kapitalisme is afhankelijk van de handhaving van particuliere eigendomsrechten, die prikkels bieden voor investeringen in en productief gebruik van productief kapitaal.
- Het kapitalisme ontwikkelde zich historisch vanuit eerdere systemen van feodalisme en mercantilisme in Europa, en breidde de industrialisatie en de grootschalige beschikbaarheid van consumptiegoederen op de massamarkt dramatisch uit.
- Puur kapitalisme staat in contrast met puur socialisme (waarbij alle productiemiddelen collectief of staatseigendom zijn) en gemengde economieën (die op een continuüm liggen tussen puur kapitalisme en puur socialisme).
- De praktijk van het kapitalisme in de echte wereld omvat meestal een zekere mate van zogenaamd “vriendjeskapitalisme” vanwege de eisen van het bedrijfsleven om gunstige overheidsinterventie en de stimulans van de overheid om in te grijpen in de economie.
Kapitalisme en privébezit
Privé- eigendomsrechten zijn fundamenteel voor het kapitalisme. De meeste moderne concepten van privé-eigendom komen voort uit John Locke’s theorie van homesteading, waarin mensen eigendom claimen door hun arbeid te combineren met niet-opgeëiste hulpbronnen. Eens eigendom, is de enige legitieme manier om eigendommen over te dragen, vrijwillige ruil, schenkingen, erfenis of herplaatsing van verlaten eigendommen.
Privé-eigendom bevordert de efficiëntie door de eigenaar van middelen een prikkel te geven om de waarde van zijn eigendom te maximaliseren. Dus hoe waardevoller de hulpbron is, hoe meer handelskracht het de eigenaar biedt. In een kapitalistisch systeem heeft de persoon die het eigendom bezit recht op elke waarde die aan dat eigendom is gekoppeld.
Voor individuen of bedrijven om hun kapitaalgoederen met vertrouwen in te zetten, moet er een systeem bestaan dat hun wettelijke recht beschermt om privé-eigendom te bezitten of over te dragen. Een kapitalistische samenleving zal vertrouwen op het gebruik van contracten, eerlijke handel en onrechtmatige daad om deze privé-eigendomsrechten te vergemakkelijken en af te dwingen.
Wanneer een eigendom niet in privébezit is, maar wordt gedeeld door het publiek, kan er een probleem ontstaan dat bekend staat als de tragedie van de commons. Met een gemeenschappelijke bron, die alle mensen kunnen gebruiken, en geen enkele kan de toegang beperken, hebben alle individuen een stimulans om zoveel mogelijk gebruikswaarde te extraheren en geen stimulans om de hulpbron te behouden of er opnieuw in te investeren. Het privatiseren van de hulpbron is een mogelijke oplossing voor dit probleem, samen met verschillende benaderingen van vrijwillige of onvrijwillige collectieve actie.
Kapitalisme, winsten en verliezen
Winsten zijn nauw verbonden met het concept van privé-eigendom. Per definitie gaat een individu alleen een vrijwillige ruil van privé-eigendom aan als hij denkt dat de ruil hem op een psychische of materiële manier ten goede komt. Bij dergelijke transacties krijgt elke partij extra subjectieve waarde of winst uit de transactie.
Vrijwillige handel is het mechanisme dat de activiteit in een kapitalistisch systeem aandrijft. De eigenaren van hulpbronnen concurreren met elkaar om consumenten, die op hun beurt met andere consumenten concurreren om goederen en diensten. Al deze activiteiten zijn ingebouwd in het prijssysteem, dat vraag en aanbod in evenwicht brengt om de verdeling van middelen te coördineren.
Een kapitalist verdient de hoogste winst door kapitaalgoederen op de meest efficiënte manier te gebruiken en tegelijkertijd goederen of diensten met de hoogste waarde te produceren. In dit systeem wordt informatie over wat het hoogst wordt gewaardeerd, overgedragen via die prijzen waartegen een ander individu vrijwillig het goed of de dienst van de kapitalist koopt. Winsten zijn een indicatie dat minder waardevolle inputs zijn omgezet in waardevollere outputs. Daarentegen lijdt de kapitalist verliezen wanneer kapitaalmiddelen niet efficiënt worden gebruikt en in plaats daarvan minder waardevolle output creëren.
Vrije onderneming of kapitalisme?
Kapitalisme en vrij ondernemerschap worden vaak als synoniemen gezien. In werkelijkheid zijn ze nauw verwante maar toch verschillende termen met overlappende kenmerken. Het is mogelijk om een kapitalistische economie te hebben zonder volledig vrij ondernemerschap, en het is mogelijk om een vrije markt te hebben zonder kapitalisme.
Elke economie is kapitalistisch zolang particulieren de productiefactoren beheersen. Een kapitalistisch systeem kan echter nog steeds worden gereguleerd door overheidswetten, en de winsten van kapitalistische inspanningen kunnen nog steeds zwaar worden belast.
“Vrij ondernemerschap” kan ruwweg worden opgevat als economische uitwisselingen zonder dwanginvloed van de overheid. Hoewel het onwaarschijnlijk is, is het mogelijk om een systeem te bedenken waarin individuen ervoor kiezen om alle eigendomsrechten gemeenschappelijk te houden. Privé-eigendomsrechten bestaan nog steeds in een systeem van vrij ondernemerschap, hoewel het privé-eigendom vrijwillig als gemeenschappelijk kan worden behandeld zonder een overheidsmandaat.
Veel inheemse Amerikaanse stammen bestonden met elementen van deze regelingen, en binnen een bredere kapitalistische economische familie zijn clubs, coöperaties en naamloze zakenfirma’s zoals partnerschappen of corporaties allemaal voorbeelden van gemeenschappelijke eigendomsinstellingen.
Als accumulatie, eigendom en profiteren van kapitaal het centrale principe van het kapitalisme is, dan is vrijheid van staatsdwang het centrale principe van vrij ondernemerschap.
Feodalisme de wortel van het kapitalisme
Het kapitalisme is voortgekomen uit het Europese feodalisme. Tot de 12e eeuw woonde minder dan 5% van de Europese bevolking in steden. Geschoolde arbeiders woonden in de stad, maar ontvingen hun onderhoud van feodale heren in plaats van een echt loon, en de meeste arbeiders waren lijfeigenen voor landedel. Tegen de late middeleeuwen werd de opkomst van de stedenbouw, met steden als centra van industrie en handel, echter economisch steeds belangrijker.
De komst van echte lonen aangeboden door de beroepen moedigde meer mensen aan om naar steden te verhuizen waar ze geld konden krijgen in plaats van hun levensonderhoud in ruil voor arbeid. De extra zoons en dochters van gezinnen die aan het werk moesten, konden in de handelssteden nieuwe inkomstenbronnen vinden. Kinderarbeid maakte net zo goed deel uit van de economische ontwikkeling van de stad als lijfeigenschap deel uitmaakte van het plattelandsleven.
Mercantilisme vervangt feodalisme
Mercantilisme verving geleidelijk het feodale economische systeem in West-Europa en werd het belangrijkste economische systeem van handel in de 16e tot 18e eeuw. Mercantilisme begon als handel tussen steden, maar het was niet noodzakelijkerwijs concurrerende handel. Aanvankelijk had elke stad enorm verschillende producten en diensten die in de loop van de tijd langzaam werden gehomogeniseerd door de vraag.
Na de homogenisering van de goederen werd de handel in bredere en bredere kringen bedreven: stad tot stad, provincie tot provincie, provincie tot provincie en tenslotte van land tot land. Toen te veel landen soortgelijke goederen voor de handel aanboden, kreeg de handel een concurrentievoordeel dat werd aangescherpt door sterke gevoelens van nationalisme in een continent dat voortdurend in oorlogen verwikkeld was.
Kolonialisme bloeide naast mercantilisme, maar de naties die de wereld bezaaiden met nederzettingen probeerden niet de handel te vergroten. De meeste koloniën werden opgericht met een economisch systeem dat riekt naar feodalisme, waarbij hun grondstoffen teruggingen naar het moederland en, in het geval van de Britse koloniën in Noord-Amerika, gedwongen werden het eindproduct terug te kopen met een pseudo- valuta die hen uit handel te drijven met andere naties.
Het was Adam Smith die opmerkte dat mercantilisme geen kracht van ontwikkeling en verandering was, maar een regressief systeem dat onevenwichtigheden in de handel tussen naties veroorzaakte en hen ervan weerhield vooruitgang te boeken. Zijn ideeën voor een vrije markt openden de wereld voor het kapitalisme.
Groei van industrieel kapitalisme
Smiths ideeën waren goed getimed, aangezien de industriële revolutie trillingen begon te veroorzaken die de westerse wereld snel zouden opschudden. De (vaak letterlijke) goudmijn van het kolonialisme had nieuwe rijkdom en nieuwe vraag naar de producten van binnenlandse industrieën gebracht, wat de uitbreiding en mechanisatie van de productie stimuleerde. Terwijl de technologie een sprong voorwaarts maakte en fabrieken niet langer in de buurt van waterwegen of windmolens hoefden te worden gebouwd om te kunnen functioneren, begonnen industriëlen te bouwen in de steden waar nu duizenden mensen waren om gereed arbeidskrachten te leveren.
Industriële tycoons waren de eerste mensen die tijdens hun leven hun rijkdom vergaarden, waarbij ze vaak zowel de landedelen als veel van de geldlenende / bankiersfamilies overtroffen. Voor het eerst in de geschiedenis konden gewone mensen hopen rijk te worden. De nieuwe geldmenigte bouwde meer fabrieken die meer arbeid vereisten, terwijl ze ook meer goederen produceerden die mensen konden kopen.
Gedurende deze periode werd de term ‘kapitalisme’ – afkomstig van het Latijnse woord ‘ capitalis ‘, wat ‘vee’ betekent – voor het eerst gebruikt door de Franse socialist Louis Blanc in 1850, om een systeem van exclusief eigendom van industriële productiemiddelen aan te duiden. door particulieren in plaats van gedeeld eigendom.
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, heeft Karl Marx het woord ‘kapitalisme’ niet bedacht, hoewel hij zeker heeft bijgedragen aan de opkomst van het gebruik ervan.
De effecten van industrieel kapitalisme
Het industriële kapitalisme had de neiging om meer niveaus van de samenleving ten goede te komen dan alleen de aristocratische klasse. De lonen stegen, sterk geholpen door de vorming van vakbonden. De levensstandaard nam ook toe met de overvloed aan betaalbare producten die in massa werden geproduceerd. Deze groei leidde tot de vorming van een middenklasse en begon steeds meer mensen uit de lagere klassen op te tillen om haar gelederen te laten groeien.
De economische vrijheden van het kapitalisme rijpten samen met democratische politieke vrijheden, liberaal individualisme en de theorie van natuurlijke rechten. Deze verenigde volwassenheid wil echter niet zeggen dat alle kapitalistische systemen politiek vrij zijn of individuele vrijheid aanmoedigen. Econoom Milton Friedman, een voorstander van kapitalisme en individuele vrijheid, schreef in Capitalism and Freedom (1962) dat “kapitalisme een noodzakelijke voorwaarde is voor politieke vrijheid. Het is geen voldoende voorwaarde.”
Een dramatische expansie van de financiële sector ging gepaard met de opkomst van het industriële kapitalisme. Banken hadden voorheen gediend als opslagplaatsen voor kostbaarheden, verrekenkantoren voor handel over lange afstanden of kredietverstrekkers aan edelen en regeringen. Nu kwamen ze om te voorzien in de behoeften van de dagelijkse handel en de bemiddeling van krediet voor grote investeringsprojecten op lange termijn. Tegen de 20e eeuw, toen aandelenbeurzen steeds meer publiek werden en investeringsvehikels openstonden voor meer individuen, ontdekten sommige economen een variant op het systeem: financieel kapitalisme.
Kapitalisme en economische groei
Door prikkels te creëren voor ondernemers om middelen van onrendabele kanalen te verplaatsen naar gebieden waar consumenten ze meer waarderen, heeft het kapitalisme bewezen een zeer effectief voertuig voor economische groei te zijn.
Vóór de opkomst van het kapitalisme in de 18e en 19e eeuw vond snelle economische groei voornamelijk plaats door verovering en winning van hulpbronnen van veroverde volkeren. Over het algemeen was dit een gelokaliseerd proces van nulsom. Onderzoek suggereert dat het gemiddelde mondiale inkomen per hoofd van de bevolking onveranderd was tussen de opkomst van de agrarische samenlevingen tot ongeveer 1750, toen de wortels van de eerste industriële revolutie begonnen.
In de daaropvolgende eeuwen hebben kapitalistische productieprocessen de productiecapaciteit enorm vergroot. Meer en betere goederen werden goedkoop toegankelijk voor brede bevolkingsgroepen, waardoor de levensstandaard op voorheen ondenkbare manieren werd verhoogd. Het resultaat is dat de meeste politieke theoretici en bijna alle economen beweren dat kapitalisme het meest efficiënte en productieve ruilsysteem is.
Kapitalisme versus socialisme
In termen van politieke economie is het kapitalisme vaak gericht tegen socialisme. Het fundamentele verschil tussen kapitalisme en socialisme is het bezit van en de controle over de productiemiddelen. In een kapitalistische economie zijn eigendommen en bedrijven eigendom van en worden gecontroleerd door individuen. In een socialistische economie bezit en beheert de staat de vitale productiemiddelen. Er zijn echter ook andere verschillen in de vorm van rechtvaardigheid, efficiëntie en werkgelegenheid.
Eigen vermogen
De kapitalistische economie maakt zich geen zorgen over rechtvaardige regelingen. Het argument is dat ongelijkheid de drijvende kracht is achter innovatie, die vervolgens economische ontwikkeling stimuleert. De primaire zorg van het socialistische model is de herverdeling van rijkdom en hulpbronnen van de rijken naar de armen, uit billijkheid, en om gelijkheid in kansen en gelijkheid van resultaat te waarborgen. Gelijkheid wordt gewaardeerd boven hoge prestaties, en het collectieve welzijn wordt gezien boven de mogelijkheid voor individuen om vooruitgang te boeken.
Efficiëntie
Het kapitalistische argument is dat de winstprikkel bedrijven ertoe aanzet om innovatieve nieuwe producten te ontwikkelen die gewenst zijn door de consument en waar vraag naar is op de markt. Er wordt beweerd dat het staatseigendom van de productiemiddelen tot inefficiëntie leidt omdat, zonder de motivatie om meer geld te verdienen, het management, de arbeiders en de ontwikkelaars minder snel extra moeite zullen doen om nieuwe ideeën of producten te promoten.
Werkgelegenheid
In een kapitalistische economie heeft de staat de beroepsbevolking niet rechtstreeks in dienst. Dit gebrek aan door de overheid gerunde werkgelegenheid kan leiden tot werkloosheid tijdens economische recessies en depressies. In een socialistische economie is de staat de belangrijkste werkgever. In tijden van economische tegenspoed kan de socialistische staat aanwerving bestellen, zodat er volledige werkgelegenheid is. Ook is er in de socialistische systemen meestal een sterker “vangnet” voor werknemers die gewond of permanent gehandicapt zijn. Degenen die niet langer kunnen werken, hebben minder opties om hen te helpen in kapitalistische samenlevingen.
Gemengd systeem versus puur kapitalisme
Wanneer de overheid enkele maar niet alle productiemiddelen bezit, maar overheidsbelangen op juridische wijze privé-economische belangen kunnen omzeilen, vervangen, beperken of anderszins reguleren, is dat een gemengde economie of een gemengd economisch systeem. Een gemengde economie respecteert eigendomsrechten, maar legt er grenzen aan.
Eigenaren van onroerend goed zijn beperkt in de manier waarop ze met elkaar ruilen. Deze beperkingen zijn er in vele vormen, zoals minimumloonwetten, tarieven, quota, meevallers, licentiebeperkingen, verboden producten of contracten, directe openbare onteigening, antitrustwetgeving, wetten op wettig betaalmiddel, subsidies en een eminent domein. Overheden in gemengde economieën zijn ook geheel of gedeeltelijk eigenaar van en exploiteren bepaalde bedrijfstakken, vooral die welke als publieke goederen worden beschouwd, en dwingen vaak wettelijk bindende monopolies af in die bedrijfstakken om concurrentie door particuliere entiteiten te verbieden.
In tegenstelling hiermee, puur kapitalisme, ook bekend als laissez-faire kapitalisme of anarcho-kapitalisme, (zoals beleden door Murray N. Rothbard ) worden alle industrieën overgelaten aan privébezit en exploitatie, inclusief publieke goederen, en geen enkele centrale overheid voorziet in regulering of toezicht op de economische activiteit in het algemeen.
Het standaardspectrum van economische systemen plaatst het laissez-faire kapitalisme aan het ene uiterste en een complete planeconomie – zoals het communisme – aan het andere. Alles in het midden zou als een gemengde economie kunnen worden beschouwd. De gemengde economie heeft elementen van zowel centrale planning als ongeplande privézaken.
Volgens deze definitie heeft bijna elk land ter wereld een gemengde economie, maar de huidige gemengde economieën variëren in hun niveau van overheidsinterventie. De VS en het VK hebben een relatief puur type kapitalisme met een minimum aan federale regulering op financiële en arbeidsmarkten – ook wel bekend als Angelsaksisch kapitalisme – terwijl Canada en de Noordse landen een evenwicht hebben gecreëerd tussen socialisme en kapitalisme.
Veel Europese landen beoefenen welvaartskapitalisme, een systeem dat zich bezighoudt met het sociale welzijn van de werknemer, en dat beleid omvat als staatspensioenen, universele gezondheidszorg, collectieve onderhandelingen en industriële veiligheidscodes.
Vriendjeskapitalisme
Vriendjeskapitalisme verwijst naar een kapitalistische samenleving die is gebaseerd op de nauwe relaties tussen zakenmensen en de staat. In plaats van het succes wordt bepaald door een vrije markt en de rechtsstaat, het succes van een bedrijf is afhankelijk van de vriendjespolitiek die haar door de overheid in de vorm van wordt getoond t bijl breaks, overheidssubsidies en andere prikkels.
In de praktijk is dit de dominante vorm van het kapitalisme over de hele wereld als gevolg van de krachtige impulsen af te rekenen door de overheid aan extract middelen door te belasten, reguleren, en het bevorderen van rent-seeking activiteit, en die waarmee de kapitalistische bedrijven om winst te verhogen door het verkrijgen van subsidies, concurrentie beperken, en het opwerpen van toetredingsdrempels. In feite vertegenwoordigen deze krachten een soort vraag en aanbod voor overheidsingrijpen in de economie, die voortkomt uit het economische systeem zelf.
Het vriendjeskapitalisme wordt op grote schaal beschuldigd van een reeks sociale en economische ellende. Zowel socialisten als kapitalisten geven elkaar de schuld van de opkomst van het vriendjeskapitalisme. Socialisten geloven dat vriendjeskapitalisme het onvermijdelijke resultaat is van puur kapitalisme. Aan de andere kant geloven kapitalisten dat vriendjeskapitalisme voortkomt uit de behoefte van socialistische regeringen om de economie te beheersen.